WYBIERZ ĆWICZENIE  SPOSOBY NABYCIA OBYWATELSTWA POLSKIEGO  PRAWO ZIEMI CZY KRWI?  WZÓR OBYWATELA W USTROJU DEMOKRATYCZNYM DOBRY OBYWATEL  CNOTY OBYWATELSKIE  UCZNIOWSKA GALERIA WIELKICH POLEK I POLAKÓW  


SPOSOBY NABYCIA OBYWATELSTWA POLSKIEGO

Przeczytaj tekst o sposobach nabycia obywatelstwa polskiego i odpowiedz na pytania:

  1. Co to jest obywatelstwo?
  2. Na jakiej zasadzie nabywa się polskie obywatelstwo?
  3. Jakie znasz inne sposoby nabycia obywatelstwa stosowane w innych krajach? Wymień trzy.

 

Sprawdź w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej

Obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego określa ustawa.

Obywatel polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba że sam się go zrzeknie.

Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej, Art. 34

Zasady nabywania obywatelstwa polskiego określone zostały w wielokrotnie nowelizowanej ustawie z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim oraz w uchwalonej w 2000 r. ustawie o repatriacji. O nadaniu obywatelstwa polskiego orzeka Prezydent RP. Podanie z prośbą o nadanie obywatelstwa polskiego wnoszą osoby zamieszkałe w Polsce za pośrednictwem wojewody właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej, a zamieszkałe za granicą – za pośrednictwem właściwego konsula.

Przy nabywaniu obywatelstwa w Polsce obowiązuje tzw. prawo krwi.

 

Prawo krwi (ius sanguinis)

Dziecko nabywa obywatelstwo polskie przez urodzenie, gdy:

  • oboje rodzice są obywatelami polskimi albo
  • jedno z rodziców jest obywatelem polskim, a drugie jest nieznane bądź nieokreślone jest jego obywatelstwo lub nie posiada żadnego obywatelstwa.

W przypadku dzieci urodzonych z rodziców o różnym obywatelstwie (tj. polskim i obcym) przyjmuje się, że dziecko takich rodziców nabywa przez urodzenie obywatelstwo polskie, bez względu na miejsce urodzenia. Jednakże, rodzice w oświadczeniu złożonym zgodnie przed właściwym organem (konsul – dla osób zamieszkałych za granicą lub wojewoda – dla osób zamieszkałych w Polsce) w ciągu 3 miesięcy od dnia urodzenia się dziecka, mogą wybrać dla niego obywatelstwo państwa obcego, którego obywatelem jest jedno z rodziców, jeżeli według prawa tego państwa dziecko nabywa jego obywatelstwo.

W niektórych przypadkach działa też tzw. prawo ziemi (stosowane powszechnie w innych krajach, np. w USA, Kanadzie, Argentynie, Brazylii, Chile, Kolumbii, Jamajce, Meksyku, Peru, Pakistanie, Barbados, Urugwaju i Wenezueli).

 

Prawo ziemi (ius soli)

Ma ona zastosowanie, gdy dziecko urodzi się lub zostanie znalezione na terytorium Polski, a oboje rodzice są nieznani lub nieokreślone jest ich obywatelstwo, bądź nie mają żadnego obywatelstwa (art. 5 ww. ustawy). Dziecko takie z mocy prawa nabywa obywatelstwo polskie.

 

Nadanie obywatelstwa przez Prezydenta RP

Cudzoziemcowi można na jego wniosek nadać obywatelstwo polskie, jeżeli zamieszkuje w Polsce co najmniej 5 lat na podstawie:

  • zezwolenia na osiedlenie się,
  • zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich (WE) lub
  • zezwolenia na pobyt.

 W przypadkach szczególnie uzasadnionych, których ustawa nie precyzuje, można cudzoziemcowi nadać na jego wniosek obywatelstwo polskie, chociażby nie odpowiadał on warunkom wyżej określonym. Każda sprawa rozpatrywana jest indywidualnie.

Nabycie obywatelstwa polskiego przez cudzoziemca, pozostającego w związku małżeńskim z obywatelem polskim:

Cudzoziemiec, zarówno mężczyzna jak i kobieta, który pozostaje co najmniej 3 lata w związku małżeńskim zawartym z osobą posiadającą obywatelstwo polskie i zamieszkuje w Polsce na podstawie zezwolenia na osiedlenie się lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego lub posiadając prawo stałego pobytu, może złożyć oświadczenie o woli nabycia obywatelstwa polskiego przed właściwym miejscowo wojewodą. Przyjęcie złożonego przez cudzoziemca oświadczenia następuje w drodze decyzji wojewody (od 01.07.2001r. ) i powoduje nabycie obywatelstwa polskiego.

Obydwa te warunki muszą być spełnione łącznie, tzn. cudzoziemiec musi posiadać wymagane zezwolenie i pozostawać co najmniej 3 lata w związku małżeńskim zawartym z obywatelem polskim. Oświadczenie może być złożone przez uprawnionego cudzoziemca tylko w ciągu 6 miesięcy od dnia uzyskania zezwolenia na osiedlenie się lub 3 lat i 6 miesięcy od dnia zawarcia związku małżeńskiego z obywatelem polskim.


PRAWO ZIEMI CZY KRWI?


W Polsce obowiązuje tzw. prawo krwi: dziecko staje się obywatelem polskim, jeśli jego rodzice są Polakami.

W Polsce obowiązuje tzw. prawo krwi: dziecko staje się obywatelem polskim, jeśli jego rodzice są Polakami. A na przykład w Stanach Zjednoczonych działa prawo ziemi – obywatelstwo dostaje się przez fakt urodzenia się na obszarze danego państwa. Jeśli więc Polka w ciąży poleci na Florydę i tam urodzi dziecko, będzie ono miało dwa obywatelstwa – polskie (prawo krwi) i amerykańskie (prawo ziemi). Dwa obywatelstwa może mieć również dziecko z międzynarodowego związku, np. Polki i Francuza. Nawet jeśli masz jakieś inne obywatelstwo oprócz polskiego, to według naszego prawa jesteś przede wszystkim Polakiem. Oznacza to na przykład, że podlegasz polskiemu prawu.

Sprawdź, czy w Wielkiej Brytanii obowiązuje prawo ziemi, czy krwi? Czy każdy obywatel urodzony w Anglii może grać w sportowej reprezentacji tego kraju?


WZÓR OBYWATELA W USTROJU DEMOKRATYCZNYM

Napisz krótkie wypracowanie, w którym spróbujesz przekonać swoich kolegów i koleżanki z klasy, że bez tolerancji nie mogłoby sprawnie funkcjonować współczesne społeczeństwo polskie. Wykorzystaj informacje zawarte w artykule Marii Ossowskiej „Wzór obywatela w ustroju demokratycznym” (materiał do pobrania w formacie PDF).


DOBRY OBYWATEL

Na podstawie waszych spostrzeżeń sporządźcie za pomocą burzy mózgów listę cech dobrego obywatela. Zapisy powinny być bardzo zwięzłe, np.:

  • jest odpowiedzialny
  • reaguje, gdy widzi zło
  • potrafi coś zorganizować
  • bierze udział w wyborach
  • pomaga innym
  • interesuje się sprawami publicznymi.

Rys. Piotr Rychel


CNOTY OBYWATELSKIE

Przeczytaj tekst Barbary Skargi i odpowiedz na pytanie: jakie cnoty, zdaniem autorki, powinien posiadać obywatel/obywatelka?

Obywatel (...) szanuje tożsamości religijne i narodowe, ale dla niego najważniejsze jest prawo, a nie rasa, religia, narodowość, zwłaszcza gdy przebywa w zbiorowości politycznej pod tym względem nader zróżnicowanej. Do ideałów obywatelskich należy absolutna tolerancja. Tylko wówczas bowiem mogą się rozwijać relacje z innymi oparte na wzajemnej sprawiedliwości i życzliwości. Obywatel nie szuka wrogów, nie wywyższa mówiących tym samym językiem lub będących tego samego wyznania co on. Patrzy też nie w przeszłość, lecz przyszłość, bo o nią mu chodzi, a przyszłość zobowiązuje do solidarnego działania. Życie obywatelskie jest czynne i musi być czynne, tego dowodził już Arystoteles. Dziś zaś w państwach demokratycznych, w których kuratela władzy centralnej staje się coraz słabsza, obywatel powinien mieć świadomość , że to on sam buduje swój los, ale także wpływa na los całej społeczności, i że żadna społeczność nie będzie funkcjonowała w warunkach anarchii, w ścieraniu się nieustannym partykularnych interesów, do którego prowadzi zamknięcie się monady, jej nacjonalistyczne zacietrzewienie i obojętność na życie całości.

Obywatelstwo ma więc sens nie tylko polityczny, lecz także moralny, uczy bowiem bycia z innymi, uczy bycia razem, nie w tłumie, który się zaraz rozejdzie, lecz w społeczności powiązanej wspólnym działaniem i wzajemnymi zobowiązaniami. Obywatelstwo zrodzone z ideału równości i wolności jest źródłem współpracy, stabilności, bezpieczeństwa osób i dóbr, bezpieczeństwa nieodzownego do funkcjonowania każdego państwa. Ten moralny sens ma znaczenie dla każdego z nas. Albowiem to w społeczności rodzą się cele, rodzi się także sens naszego "jak być". Co więcej: obywatelska postawa pozwala rozproszyć dwa ciągle towarzyszące nam, a przeciwstawne sobie leki: lęk przed zaangażowaniem, i lęk samotności. W pracy z innymi i dla innych, którą się podejmuje z własnej nieprzymuszonej woli, nikt nie czuje się samotny.

Barbara Skarga, Człowiek to nie jest piękne zwierzę, Kraków 2007


UCZNIOWSKA GALERIA WIELKICH POLAKÓW I POLEK

Przyjrzyjcie się naszej liście wielkich Polek i Polaków. Zorganizujcie w klasie plebiscyt: wybierzcie 10 wybitnych osób żyjących w XX wieku, które waszym zdaniem powinny się na niej znaleźć. Wyznaczcie spośród was jedną osobę, której zadaniem będzie obliczenie wyników plebiscytu w klasie.

Wasze propozycje pozwolą stworzyć Uczniowską Galerię Wielkich Polek i Polaków.

Władysław Anders (1892–1970) – generał broni Wojska Polskiego, Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych w latach 1944–1945. W czasie II wojny światowej dostał się do niewoli sowieckiej. Uwolniony po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej w 1941 r. tworzył Polskie Siły Zbrojne w ZSRR. Po ewakuacji do Iranu – został dowódcą Armii Polskiej na Wschodzie i 2 Korpusu Polskiego, którym dowodził w kampanii włoskiej (Bitwa o Monte Cassino). Władze komunistyczne Polski w 1946 roku odebrały mu stopień generała i polskie obywatelstwo, które przywrócono mu pośmiertnie w 1989 r.

 Roman Dmowski (1864–1939) – polityk i myśliciel nacjonalistyczny. Przywódca i ideolog Narodowej Demokracji, autor „Myśli nowoczesnego Polaka”; przeciwnik Józefa Piłsudskiego. Wraz z Ignacym Paderewskim reprezentował polską rację stanu na konferencji pokojowej w Wersalu po I wojnie światowej. W 1923 r. został ministrem spraw zagranicznych, w 1926 r. założył Obóz Wielkiej Polski (OWP).

Maria Skłodowska-Curie (1867–1934) – najwybitniejsza polska uczona, współtwórczyni nauki o promieniotwórczości, autorka pionierskich prac z fizyki i chemii. W 1898 roku odkryła dwa pierwiastki promieniotwórcze – rad i polon. Za to odkrycie w 1903 roku wraz z mężem Piotrem Curie otrzymała Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki. W 1911 roku otrzymała po raz drugi Nagrodę Nobla, tym razem indywidualnie, w dziedzinie chemii.

Jerzy Giedroyć (1906–2000) – publicysta, polityk, twórca i redaktor paryskiej „Kultury". Jako żołnierz Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich uczestniczył w kampanii libijskiej i w bitwie o Tobruk. Kierował Wydziałem Czasopism i Wydawnictw Wojskowych Biura Propagandy II Korpusu Polskiego. W 1946 założył Instytut Literacki w Rzymie. Od 1947 wydawał „Kulturę", której był redaktorem naczelnym. W październiku 1947 r. przeniósł wydawnictwo do Maisons-Laffitte pod Paryżem i rozwinął rozległą działalność wydawniczą, współpracując z wybitnymi polskimi publicystami i pisarzami emigracyjnymi.

Jan Paweł II, Karol Józef Wojtyła (1920–2005) – polski duchowny katolicki, arcybiskup krakowski, kardynał, papież (1978–2005), poeta i poliglota, a także aktor, dramaturg i pedagog. Wybór na głowę Kościoła osoby z kraju socjalistycznego wpłynął znacząco na wydarzenia we Wschodniej Europie i Azji w latach 80. XX wieku. Jan Paweł II jako papież odwiedził Polskę 8 razy.

Janusz Korczak, właś. Henryk Goldszmit (1878–1942) – polski pedagog, publicysta, pisarz i lekarz żydowskiego pochodzenia; ps. Stary Doktor. Swoje zasady wychowawcze Janusz Korczak wykładał w pismach pedagogicznych, z których najważniejszy jest cykl „Jak kochać dziecko”. Zginął wraz ze swymi wychowankami wywieziony z getta w 1942 r., dobrowolnie towarzysząc im w drodze na śmierć w komorze gazowej w obozie zagłady w Treblince, mimo że miał możliwość ucieczki z getta.

Irena Sendlerowa (1910–2008) – działaczka społeczna i charytatywna. W czasie II wojny światowej kierowała działem dziecięcym w tajnej Radzie Pomocy Żydom „Żegota”. Wyprowadzała dzieci żydowskie z warszawskiego getta i organizowała im schronienie - przyczyniła się do ocalenia około 2,5 tys. dzieci. W 2003 roku została odznaczona Orderem Orła Białego.

Jacek Kuroń (1934–2004) – polski polityk, jeden z przywódców opozycji demokratycznej w okresie PRL, historyk, działacz ZHP, współzałożyciel Komitetu Obrony Robotników (KOR), dwukrotny minister pracy i polityki społecznej, w latach 1989-2001 poseł na Sejm X, I, II i III kadencji.

Eugeniusz Kwiatkowski (1888–1974) – polski wicepremier, minister skarbu, przemysłu i handlu; inicjator polityki aktywizacji gospodarki II Rzeczypospolitej i jego uprzemysłowienia, realizator rozbudowy portu w Gdyni. Opracował 4-letni plan inwestycyjny przewidujący rozbudowę infrastruktury, zwiększenie potencjału obronnego kraju, stworzeniem fundamentów dla przyszłej rozbudowy przemysłu, łącznie z aktywizacją Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. W latach 1945-47 był pełnomocnikiem ds. odbudowy Wybrzeża.

Tadeusz Mazowiecki (1927–2013) – polski publicysta, działacz społeczny i polityk, współtwórca i przewodniczący Unii Demokratycznej i Unii Wolności, pierwszy premier III Rzeczypospolitej w 1989 roku, poseł na Sejm PRL, poseł na Sejm RP w latach 1991-2001. W 1992 r. został Specjalnym Wysłannikiem ONZ w Bośni i Hercegowinie.

Jan Nowak-Jeziorański (1914–2005) – polityk, politolog, polski patriota, działacz społeczny, dziennikarz i żołnierz AK, cichociemny (żołnierz do zadań specjalnych, szkolony w W. Brytanii). W lipcu 1944 dotarł do Warszawy jako ostatni kurier – cichociemny przed wybuchem powstania warszawskiego, a w przeddzień kapitulacji, przedarł się do Londynu, wywożąc setki dokumentów i zdjęć. Jako emisariusz Armii Krajowej zyskał sobie przydomek kurier z Warszawy. W latach 2002-2005 Honorowy Członek Rady Fundacji Centrum Twórczości Narodowej. Założyciel i Honorowy Przewodniczący Rady Kolegium Europy Wschodniej.

Ignacy Jan Paderewski (1860–1941) – polski pianista, kompozytor, polityk, premier Polski (1919 r.) i m.in. minister spraw zagranicznych, działacz niepodległościowy. Po wybuchu I wojny światowej, prowadził szeroko zakrojoną działalność dyplomatyczną na rzecz Polski i Polaków, wykorzystując swą popularność na Zachodzie. Wraz z Romanem Dmowskim reprezentował Polskę na konferencji w Paryżu, zakończonej podpisaniem traktatu wersalskiego, kończącego I wojnę światową. W latach 1920–1921 sprawował funkcję delegata Polski przy Lidze Narodów. Od 1940 r. był przewodniczącym Rady Narodowej we Francji, a następnie w Londynie.

Józef Piłsudski (1867–1935) – polityk, działacz niepodległościowy, pierwszy marszałek Polski. W latach 1918–1920 Naczelnik Państwa. W młodości związany z ruchem socjalistycznym, później ewoluujący w stronę niepodległościowej filozofii państwowej. Twórca projektu federacji narodów wchodzących dawniej w skład Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Krytycznie nastawiony do parlamentaryzmu przejął władzę w kraju w 1926 roku (zamach majowy), co doprowadziło do ograniczenia demokracji w Polsce i wprowadzenia elementów rządów autorytarnych.

Jerzy Turowicz (1912–1999) – dziennikarz i publicysta, wieloletni redaktor naczelny „Tygodnika Powszechnego". Jako specjalny korespondent „Tygodnika” przebywał w Rzymie w czasie Soboru Watykańskiego II. Był żywo oddany sprawie odnowy soborowej Kościoła. Brał udział w obradach Okrągłego Stołu w 1989 r. W 1990 r. wstąpił do Unii Demokratycznej.

Lech Wałęsa (ur. 1943) – polski działacz związkowy i polityk, z zawodu elektryk. Lider Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”; Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1990-1995. Ogłoszony człowiekiem roku 1981 przez magazyn „Time”; laureat Pokojowej Nagrody Nobla (1983).

Stefan Wyszyński (1901–1981) – prymas Polski. Był kapelanem Armii Krajowej. Od października 1948 r. – arcybiskup gnieźnieński i warszawski, prymas Polski, od 1953 r. kardynał. Zwolennik uregulowania stosunków Kościół – państwo. Aresztowany na trzy lata w 1953 roku. W połowie lat 60. wraz z Episkopatem Polski zwrócił się do biskupów niemieckich z gestem pojednania narodów polskiego i niemieckiego, co spowodowało negatywną i gwałtowną reakcję władz partyjnych i państwowych. W latach 1980–1981 mediował między „Solidarnością" i władzami.

 

Kategoria lekcji: