Znam, rozumiem, stosuję i monitoruję prawo. Poradnik edukacji prawnej w szkole

 ZNAM, ROZUMIEM, STOSUJĘ I MONITORUJĘ PRAWO. PORADNIK EDUKACJI PRAWNEJ W SZKOLE

Autorzy: Krzysztof Izdebski, Agnieszka Jakobik, Urszula Małek, Tadeusz Ronij, Sylwia Żmijewska-Kwiręg, Janusz Żmijski

Wyd. 1, s. 123, opr. miękka, ISBN 978-83-64602-20-7

Fundacja Centrum Edukacji Obywatelskiej, Warszawa 2015

[Ze wstępu]

Szanowni Państwo!

Wszyscy dobrze pamiętamy, że jednym z głównych zadań szkoły jest – obok rozwoju ucznia – przygotowanie go do życia w społeczeństwie oraz przedsiębiorczości w działalności zawodowej. Nauczyciele i wychowawcy skutecznie skupiają się na wyposażaniu młodych ludzi w niezbędną, określoną podstawą programową wiedzę przedmiotową oraz na kształtowaniu u swoich wychowanków kluczowych kompetencji. Uczniowie ćwiczą się zatem w komunikacji, współpracy; rozwijają zdolności naukowe, matematyczne, artystyczne; coraz bieglej posługują się językami obcymi i nowymi technologiami.

Tymczasem nadal na dość niskim poziomie pozostaje ich wiedza i kultura prawna – trochę dlatego, że nie ma odrębnego przedmiotu poświęconego zagadnieniom prawnym; trochę jednak też dlatego, że mimo występowania zagadnień prawnych w podstawie programowej różnych przedmiotów (od etyki i religii, poprzez wychowanie fizyczne, informatykę, język polski aż po wiedzę o społeczeństwie i podstawy przedsiębiorczości), nie poświęca się im zbyt wiele uwagi i sprowadza najczęściej do zajęć teoretycznych.

Tymczasem dobra i praktyczna edukacja prawna to niezbędny warunek odpowiedzialnej aktywności obywateli na poziomie lokalnym, krajowym i europejskim. Jeśli obywatele nie potrafią korzystać z prawa i nie rozumieją zasad, według których działają instytucje publiczne, pozostają bezradni i bierni wobec otaczającej ich rzeczywistości.

Jaka powinna być więc edukacja prawna, by była skuteczna? Musi przede wszystkim obejmować różne szkolne inicjatywy, które podnoszą wiedzę i świadomość prawną oraz umiejętności korzystania z prawa w codziennym życiu: zajęcia lekcyjne, działania projektowe, spotkania z instytucjami publicznymi itp. Ważna jest tu możliwość natychmiastowego zastosowania przez uczniów zdobytej wiedzy oraz samodzielne zdobywanie informacji z wykorzystaniem różnorodnych źródeł oraz rozpoznawanie prawnych aspektów i rozwiązań problemów, które napotykają.

Edukacja prawna powinna być też prowadzona w taki sposób, by obok dostarczania wiedzy i doskonalenia wybranych umiejętności, kształtować odpowiednie postawy (np. wrażliwości na wszelkie przejawy dyskryminacji, niesprawiedliwości, łamania praw człowieka) i stymulować do działania na rzecz praw i wolności człowieka. Tylko taka edukacja daje szansę na aktywizację młodych obywatelelek i obywateli oraz wyposażenie ich w gotowość korzystania z prawa.

Tak szeroko rozumiana edukacja prawne nie może być wyłącznie zadaniem nauczycieli wiedzy o społeczeństwie, ale powinna stanowić wyzwanie dla całej szkoły: nauczycieli innych przedmiotów, dyrekcji, pracowników administracji, rodziców i wreszcie… samych uczniów.

W ramach programu „STRAŻNICTWO. Profesjonalnie i trwale w służbie publicznej” staramy się oswajać szkołę z praktyczną edukacją prawną: prowadzimy kursy i warsztaty, opracowujemy materiały edukacyjne i publikacje, w których przedstawiamy pomysły na prowadzenie zintegrowanej edukacji prawnej, uwzględniającej różne obszary, różnych adresatów i różne techniki. Temu służy także niniejsza publikacja.

Wierząc w to, że szkoła może być nie tylko szkołą demokracji, ale także szkołą prawa skupiliśmy się w publikacji na tematach i zagadnieniach związanych ze szkołą, jej funkcjonowaniem i społecznością. To oczywiście tylko wybrane propozycje, które mogą być wykorzystane w całości lub służyć jako inspiracja dla własnych, autorskich pomysłów. Część z nich może być realizowana na zajęciach przedmiotowych, godzinie wychowawczej. Niektóre mogą być przydatne w organizacji pracy samorządu uczniowskiego lub szkolnego pedagoga. Przygotowaliśmy też kilka propozycji do pracy z nauczycielami i rodzicami.

Bez względu na to, w jaki sposób będziecie Państwo pracować z tymi materiałami zachęcamy do współpracy zarówno w szkole (między nauczycielami), jak i poza nią (z instytucjami publicznymi, prawnikami, aktywistami społecznymi zajmującymi się prawami człowieka itp.). W końcowej części tej publikacji przedstawiamy takich potencjalnych sojuszników oraz prezentujemy wybrane, już istniejące zasoby wspierające edukacją prawną wśród młodzieży.

Przyjemnej lektury i owocnej pracy.

Zespół programów edukacji obywatelskiej i ekonomicznej

Centrum Edukacji Obywatelskiej