VIII. POLSKA W ŚWIECIE, POLSKA W EUROPIE

1. Silna Polska w świecie

WYBIERZ ĆWICZENIE  POLSKA POLITYKA ZAGRANICZNA  POLSKA W EUROPIE I ŚWIECIE POLSKA I FRANCJA: DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ!   

POLSKA POLITYKA ZAGRANICZNA

Przeczytaj poniższe fragmenty Konstytucji RP oraz dwa rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 2018 roku i napisz, jakie są kompetencje prezydenta i rządu w kształtowaniu polskiej polityki zagranicznej.

Art. 133 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej

Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych:

1) ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i Senat,

2) mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych,

3) przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych.

Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy międzynarodowej może zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodności z Konstytucją.

Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej współdziała z Prezesem Rady Ministrów i właściwym ministrem.

Art. 146 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej

Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej. (…)

W zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministrów w szczególności: (…)

8) zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa

9) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi

10) zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe.

Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 10 stycznia 2018 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Spraw Zagranicznych (Dz.U. 2018, poz. 98)

§ 1.1. Rozporządzenie określa szczegółowy zakres działania Ministra Spraw Zagranicznych, zwanego dalej „ministrem”.

2. Minister kieruje następującymi działami administracji rządowej:

    1) członkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej;

    2) sprawy zagraniczne.

3. Minister jest dysponentem części 23 i 45 budżetu państwa.

4. Obsługę ministra zapewnia Ministerstwo Spraw Zagranicznych.

Kompetencje prezydenta:

Kompetencje rządu:

POLSKA W EUROPIE I ŚWIECIE

Korzystając z Rocznika Statystyki Międzynarodowej 2023 (do pobrania poniżej), zbierz informacje na temat miejsca Polski w Europie i świecie. Przygotuj tabelę z danymi według poniższego wzoru. W jakich dziedzinach Polska znajduje się w pierwszej dziesiątce?

Wyszczególnienie

2023 r.   
Polska w świecie Polska w Europie
     
     
     

Do pobrania tablice przeglądowe w formacie XLSX 

POLSKA I FRANCJA: DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ!

Od czasów odzyskania przez Polskę niepodległości stosunki z Francją układały się dobrze. Zbudowane zostały na fundamencie historycznej przyjaźni i współpracy. Zbierz informacje na temat relacji Polski z Francją po 1991 r. i uzupełnij poniższe kalendarium. Wypełnij te lata, które potrafisz. Następnie wymień się kalendarium z kolegą lub koleżanką z ławki - sprawdźcie, czy poprawnie wykonaliście zadanie.

1919

25 II

 Francja oficjalnie uznaje państwo polskie 
1921

3 II

wizyta Józefa Piłsudskiego w Paryżu

Powitanie Naczelnika Józefa Piłsudskiego na dworcu w Paryżu przez premiera Aristidesa Brianda (1. na lewo od marszałka) i ministra spraw wojskowycg Louisa Barthou (1. na prawo od marszałka). Widoczny również por. Bolesław Wieniawa-Długoszowski (na lewo za plecami Brianda), zdjęcie ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego

19 II

Polska i Francja zawierają sojusz obronny

12 IV

uruchomiona zostaje trasa lotnicza Paryż-Praga-Warszawa
1922

7 II

Maria Curie-Skłodowska zostaje członkiem francuskiej Akademii Medycyny

13 IX

Polska i Francja podpisują konwencję wojskową

1924

3-27 VII

na VIII Igrzyskach Olimpijskich w Paryżu polska reprezentacja zdobywa dwa medale: srebrny w kolarstwie i brązowy w jeździectwie

1925

3 VI

po raz pierwszy do niepodległej Polski przyjeżdża z wizytą Maria Curie-Skłodowska (zm. we Francji 4 VII 1934)

1928

27 VIII

w Paryżu przedstawiciele Belgii, Czechosłowacji, Francji, Japonii, Niemiec, USA, Polski i Wielkiej Brytanii podpisują tzw. pakt Brianda-Kelloga

1931
21 IV

utworzenie Polsko-Francuskiego Towarzystwa Kolejowego

1932

12 VIII

Polska i Francja podpisują porozumienie handlowe

1936

30 VIII

gen. Edward Rydz-Śmigły udaje się z wizytą do Francji

6 IX

Polska podpisuje z Francją układ o pożyczce na uzbrojenie armii polskiej (układ w Rambouillet)

1937

17 IV

na Międzynarodowej Wystawie Sztuki i Techniki w Paryżu otwarty zostaje Pawilon Polski

3 XII

minister spraw zagranicznych Francji Yvon Delbos przyjeżdża z wizytą w Polsce

1939

17 VIII

Francja udziela pożyczki dla Polski na zakup materiałów i surowców

3 IX

Wielka Brytania i Francja wypowiadają wojnę Niemcom

9 IX

Polska podpisuje z Francją umowę o tworzeniu oddziałów polskich we Francji

9 XII

w Paryżu powstaje Rada Narodowa, na której czele od stycznia 1940 r. stoi Ignacy Paderewski

1940

4 I

podpisanie polsko-francuskiej umowy wojskowej o utworzeniu jednostek polskich we Francji

(w marcu 1946 – rozwiązano Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie)

1947

VI

 w Paryżu ukazuje się pierwszy numer „Kultury”

1951

15 III

attaché kulturalny Ambasady Polskiej w Paryżu, Czesław Miłosz, podejmuje decyzję o pozostaniu na emigracji

1957

V

 na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes Srebrną Palmę otrzymuje film Andrzeja Wajdy „Kanał”

1962

XII

w Paryżu ukazuje się z inicjatywy Jerzego Giedroycia pierwszy numer „Zeszytów Historycznych”

1967

6-12 IX

prezydent Francji gen. Charles de Gaulle przyjeżdża do Polski

 Przejazd prezydenta Francji gen. Charles de Gaulle ulicami Warszawy. Tłum zebrany w Alejach Jerozolimskich w Warszawie pomiędzy ulicami: Emilii Plater i Józefa Pankiewicza, zdjęcie ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego 

1968

30 VIII

francuski „Le Monde” publikuje otwarty protest Sławomira Mrożka przeciwko interwencji zbrojnej państw Układu Warszawskiego w Czechosłowacji

1978

23-25 IX

prezydent Francji V. Giscard d’Estaing w Polsce

1981

27 VII

film Andrzeja Wajdy „Człowiek z żelaza” otrzymuje Złotą Palmę na festiwalu w Cannes

1982

10 X

w Paryżu ukazuje się pierwszy numer „Zeszytów Literackich”

1991

 9 IV

podpisanie traktatu o przyjaźni i solidarności
   

 

Załączone dokumenty

2. NATO, czyli nasi sojusznicy

WYBIERZ ĆWICZENIE  SCHEMAT NATO  POLSKIE STANOWISKO  CZY POLACY POWINNI TAM BYĆ?  QUIZ O NATO 

 SCHEMAT NATO

Flaga NATO

Na podstawie krótkiej informacji (patrz poniżej) narysuj schemat władz NATO. Czy wiesz, kto jest obecnie sekretarzem generalnym NATO, a kto głównym dowódcą wojsk?

Władze NATO

Najważniejszym organem Sojuszu jest Rada Atlantycka – w jej skład wchodzą przedstawiciele wszystkich państw członkowskich oraz różnych instytucji NATO. To ona rozstrzyga najważniejsze sprawy organizacyjne i programowe. Najwyższym organem wojskowym jest natomiast Komitet Wojskowy składający się z szefów sztabów wojsk państw członkowskich, który odpowiada przed Radą Atlantycką.

POLSKIE STANOWISKO

Fot. Wciągnięcie polskiej flagi na maszt przed siedzibą NATO w Brukseli, 12 marca 1999, Media Library NATO.

Po upadku komunizmu NATO ewoluowało w kierunku organizacji mającej zapewnić pokój w całej Europie. Przełomową datą był rok 1999, kiedy to jego członkami zostały Polska, Węgry i Czechy. W 2004 roku do Sojuszu przystąpiły także: Litwa, Łotwa, Estonia, Słowacja, Słowenia, Bułgaria i Rumunia. W kolejnych latach członkami Sijuszu zostały kraje: Albania i Chorwacja (2009), Czarnogóra (2017), Macedonia Północna (2020), Finlandia (2023) oraz Szwecja (2024).

O wejście do NATO stara się także Ukraina. W czerwcu 2020 r. weszła do wąskiego grona sześciu państw, którym NATO przyznało status członka programu Rozszerzonych Możliwości (status ten posiadają też Gruzja, Finlandia, Szwecja, Australia i Jordania). Czy powinna zostać przyjęta, zwłaszcza teraz, kiedy Rosja dokonała agresji na jej terytorium? W NATO obowiązuje zasada, żeby nie przyjmować nowego członka, który znajduje się w stanie konfliktu z innym państwem. Poza tym do osiągnięcia postępów w procesie akcesyjnym potrzeba zgody wszystkich 32 państw członkowskich NATO, a jej nie ma ze uwagi na stanowisko Niemiec i Stanów Zjednoczonych. 

Część obserwatorów uważa, że wejście Ukrainy do NATO zwiększyłoby stabilność w Europie i gwarantowałoby wzrost poziomu bezpieczeństwa na świecie. Wielu sądzi jednak, że dalsze rozszerzanie NATO na Wschód zostanie potraktowane jako akt wrogi wobec Rosji i w efekcie spowoduje jedynie wzrost napięcia w stosunkach Rosji z państwami należącymi do NATO, a nawet otwarty konflikt. Stanowisko Polski jest w tej kwestii jednoznaczne: nasz kraj opowiada się za przyjęciem Ukrainy do Sojuszu Północnoatlantyckiego.

Pracując w parach lub 3-osobowych zespołach, spróbujcie napisać krótkie wystąpienie polskiego ministra na spotkaniu ministrów spraw zagranicznych państw NATO, które przedstawiałoby polskie stanowisko w tej sprawie. Powinno ono zawierać zarówno argumenty uzasadniające polskie poparcie dla idei dalszego rozszerzania Paktu, jak i krytykę argumentów przeciwników tego procesu. Ochotnicy lub uczniowie wskazani przez nauczyciela odczytują przygotowane wystąpienia, które powinny zostać ocenione przez resztę klasy według następujących kryteriów:

  • jasno przedstawione argumenty;  
  • przekonująca krytyka argumentów drugiej strony;
  • właściwa forma wystąpienia;
  •  sposób wygłoszenia przemówienia - ton głosu, intonacja, gestykulacja itp.

CZY POLACY POWINNI TAM BYĆ?

Pracując w parach lub trzyosobowych zespołach, przygotujcie się do krótkiego wystąpienia, które mogłoby zostać wygłoszone w polskim parlamencie lub w trakcie innej debaty publicznej na temat udziału polskich żołnierzy w misjach. Następnie każdy sam sporządza plan swojej wypowiedzi, która może – w zależności od przekonań mówcy – wspierać udział Polski w misjach wojskowych, krytykować go lub prezentować argumenty za i przeciw, nie formułując ostatecznego rozstrzygnięcia. Uczniowie wskazani przez nauczyciela wygłaszają krótkie (2–3-minutowe) wystąpienia, które mogą być oceniane przez resztę klasy ze względu na zawartość (jasno przedstawione argumenty) i formę (sposób zwracania się do słuchaczy). 

 QUIZ O NATO

Odpowiedz na pytania:

  1. Kiedy powstało NATO?
  2. Gdzie mieści się jej siedziba?
  3. Kiedy Polska została przyjęta do NATO?
  4. Jakie inne kraje stały się członkami Sojuszu w tym samym czasie co Polska?
  5. Jakie znaczenie dla naszego kraju ma członkostwo w Pakcie Północnoatlantyckim?
  6. W rozwiązaniu jakich konfliktów w Europie brały udział siły NATO?
Załączone dokumenty

3. Wspólna Europa – jak i po co?

WYBIERZ ĆWICZENIE  CZTERY TRAKTATY  DWIE ZASADY  KTO SIĘ TYM ZAJMUJE?  PARLAMENT EUROPEJSKI OBRADUJE   SKĄD I NA CO TE PIENIĄDZE? EUROPA 2030, CZYLI CO DALEJ?  JAKIE KORZYŚCI?  PROMUJEMY EUROPEJSKIE REGIONY  UNIA I MY  MŁODY TEŻ MOŻE!  TY TEŻ WESZŁAŚ/WSZEDŁEŚ DO UNII! TRZY PYTANIA 

CZTERY TRAKTATY

Korzystając z informacji w lekcji oznaczonych piktogramem kosa, dopasuj do najważniejszych traktatów europejskich ich główne ustalenia. Sporządź miniwykres ilustrujący treść czterech traktatów.

  1. Traktaty rzymskie.
  2. Traktat z Maastricht.
  3. Traktat z Nicei.
  4. Traktat lizboński.

a. określenie zasad funkcjonowania UE po rozszerzeniu w 2004 i 2007 r. ;

b. ustanowienie wspólnoty gospodarczej i wspólnoty energii atomowej;

c. usprawnienie instytucji UE, prezydent UE, Karta praw podstawowych;

d. wspólna polityka gospodarcza, zagraniczna i bezpieczeństwa, ustanowienie UE i obywatelstwa unijnego.

DWIE ZASADY

Pracując w parach, wyjaśnijcie, jak w Unii Europejskiej są realizowane zasady solidarności i pomocniczości. Jak wyglądałoby życie w UE, gdyby one nie obowiązywały? Wskażcie, które z poniższych działań odnosi się do każdej z tych zasad, a następnie spróbujcie podać podobne własne przykłady.

Przykłady:

• Na rozwój mniej rozwiniętych regionów, w tym wschodniej Polski, przeznaczono dodatkowe środki z budżetu UE.

• Komisja Europejska nie zajmuje się jakością podręczników w poszczególnych krajach.

KTO SIĘ TYM ZAJMUJE?

Uzupełnij tabelkę (do pobrania w formacie PDF), wstawiając we właściwe miejsca informacje dotyczące poszczególnych organów Unii Europejskiej.

Organ UE

Kto wchodzi w skład?

Czym się zajmuje?

Rada Europejska

 

 

Rada Unii Europejskiej

 

 

Komisja Europejska

 

 

Parlament Europejski

 

 

 

  • głowy państw członkowskich;
  • przedstawiciele rządów (ministrowie lub osoby w randze ministra);
  • komisarze (jeden z każdego państwa UE) wybierani na pięć lat;
  • posłowie wybierani w wyborach powszechnych i bezpośrednich.
  
  • wyznacza główne kierunki rozwoju UE;
  • podejmuje decyzje i tworzy prawo;
  • organ wykonawczy i administracyjny;
  • organ doradczy i kontrolny, zatwierdza budżet, współtworzy prawo.

Do pobrania plik w formacie PDF 

PARLAMENT EUROPEJSKI OBRADUJE

Wejdź na stronę internetową Parmanetu Europejskiego i przeczytaj materiał dziennikarski z ostatniej sesji (http://www.europarl.europa.eu/news/pl). Sprawdź, co jeszcze jest na tej stronie. Poszukaj informacji o grupach politycznych, znajdź relację wideo z jednego posiedzeń, odszukaj instrukcje pisania petycji do Parlamentu, galerię zdjęć, ostatnie wystąpienie przewodniczącego PE.

SKĄD I NA CO TE PIENIĄDZE?

Przeanalizuj zamieszczone na oficjalniej stronie UE interaktywny wykres przedstawiający wydatki i dochody Unii Europejskiej w latach 2021-2027 w podziale na lata i kraje: https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/eu-budget/long-term-eu-budget/2021-2027/spending-and-revenue_pl i odpowiedz na pytania:

  1. Jakie są trzy główne źródła pieniędzy w budżecie unijnym?
  2. Na jakie dwa obszary przeznacza się najwięcej środków?
  3. Które kraje wpłacają najwięcej (netto), a które najwięcej otrzymują?
  4. Jakie nowe dla siebie informacje wyczytałeś/wyczytałaś z wykresów o budżecie UE? Czy coś cię w nich zaskoczyło?

EUROPA 2030, CZYLI CO DALEJ?

Jak powinna wyglądać wspólna Europa za 10–20 lat? UE powoli podnosi się z najpoważniejszego kryzysu gospodarczego w swej historii. Strategia na następne 10 lat zakłada rozwój przemysłu przyjaznego dla środowiska, gospodarki cyfrowej (w tym powszechnego dostępu do szybkiego internetu) oraz unowocześnienie kształcenia. Przewiduje wzrost zatrudnienia, walkę z ubóstwem, zwiększenie nakładów finansowych na badania naukowe i rozwój technologii, a także bardziej skuteczne działanie na rzecz ochrony klimatu, m.in. dzięki wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii. W dziedzinie edukacji będzie chodzić m.in. o zmniejszenie odsetka uczniów przerywających naukę szkolną (z 15% do poniżej 10%) oraz zwiększenie liczby osób z wyższym wykształceniem. A ty w jakiej Europie chciałbyś/chciałabyś żyć? Co i jak powinno się tu zmienić?

JAKIE KORZYŚCI?

Ważną rolę w UE ogrywają euroregiony, czyli obszary obejmujące części dwóch lub więcej sąsiadujących ze sobą państw, z których przynajmniej jedno należy do Unii. Euroregion to organizacja ponadgraniczna powołana formalną umową przez władze samorządowe. Celem takich organizacji jest przede wszystkim rozwiązywanie wspólnych problemów – np. ekologicznych czy gospodarczych. Polskie miasta i gminy przygraniczne należą do 18 euroregionów położonych wzdłuż naszych granic. Odnajdź informacje o nich w internecie. Zastanówcie się, jakie korzyści płyną ze współpracy między społecznościami lokalnymi sąsiadujących ze sobą państw, i w punktach wypiszcie je na tablicy.

PROMUJEMY EUROPEJSKIE REGIONY

Korzystając z przewodników turystycznych, atlasu, albumów, napisz krótką informację o wybranym regionie europejskim, np. o Sycylii, Korsyce, Flandrii, Tyrolu, Andaluzji, Bretanii, Morawach, Mazurach, zachęcając potencjalnych turystów lub inwestorów do jego odwiedzenia. Zadbaj, by w twojej pracy znalazły się informacje na temat wielkości, granic i historii regionu, jego mieszkańców i języka, którym mówią. Napisz, co w danym regionie wydaje ci się atrakcyjne i ciekawe, wskaż też problemy, jakim musi on stawić czoło. Wymyśl hasło i plakat, które będą promowały wybrany przez ciebie region. Zadanie to możecie wykonywać w parach.

Rys. Piotr Rychel

UNIA I MY

Pracując najpierw w parach, a potem wspólnie w klasie, porozmawiajcie o tym, co dla Polaków oznacza członkostwo w Unii Europejskiej. Co z tego wynika dla kraju i życia codziennego jego obywateli? Po czym – waszym zdaniem – widać, że jesteśmy krajem europejskim? Jak wyglądałaby teraz Polska, gdybyśmy nie należeli do Unii?

MŁODY TEŻ MOŻE!

Wy też możecie wpływać na to, co dzieje się w Unii Europejskiej. Nie pracujecie wprawdzie w unijnych urzędach, macie jednak łatwy dostęp do informacji, a także do narzędzi ułatwiających komunikowanie się z władzami UE oraz – co równie ważne – między sobą (np. przez stronę www.europa.eu).

W Europejskim Portalu Młodzieżowym (europa.eu/youth) znajdziecie wiadomości o edukacji i pracy w różnych krajach UE, wolontariacie czy wymianach, podróżowaniu, prawach i inicjatywach młodych. Europejski Portal Młodzieży (eyppoland.com) to miejsce, gdzie młodzi ludzie spotykają się z rówieśnikami z innych krajów i dyskutują o wspólnej Europie.

Swoją stronę ma też programy unijny Erasmus+. Możecie też zabrać głos w aktualnych dyskusjach o przyszłości Europy w waszym regionie lub obejrzeć debaty Komisji Europejskiej na EuTube. Europa czeka na wasze głosy i pomysły!
 

TY TEŻ WESZŁAŚ/WSZEDŁEŚ DO UNII!

Wszyscy Polacy zdają sobie sprawę, że na żaden europejski cud nie ma co liczyć, a ostateczny bilans zmian zależy tylko od nas. Są nawet tacy, którzy twierdzą, że oni sami na wejściu do UE nie skorzystali – nie znają języków, są za mało przebojowi, mieszkają z dala od dużych miast i nie mają szans na awans społeczny czy ekonomiczny. A jak ty widzisz swoją przyszłość w zjednoczonej Europie? Na co masz nadzieję? Czego się obawiasz? Co ty sama/sam możesz zrobić, aby spełniły się twoje nadzieje, a nie obawy? Napisz na ten temat esej lub wykonaj pracę plastyczną (komiks, kolaż lub fotomontaż).

TRZY PYTANIA

Na podstawie informacji z podręcznika i mapy wymyśl trzy pytania do quizu na temat Unii Europejskiej i zapisz je na kartce. Następnie wymień się kartką z kolegą/koleżanką z ławki i sprawdź, czy umiesz odpowiedzieć na jego/jej pytania.

Oto przykłady:

  1. Czy przekraczając granicę Wielkiej Brytanii, trzeba przejść kontrolę graniczną?
  2. Czy Hiszpanka musi wymieniać walutę, gdy chce coś kupić we Włoszech?

 

Załączone dokumenty

4. Narody Zjednoczone

WYBIERZ ĆWICZENIE  GŁÓWNE CELE ONZ  PRZYKŁADY DZIAŁAŃ ONZ  MINISŁOWNICZEK AGEND ONZ  CZY WIESZ...  W RADZIE BEZPIECZEŃSTWA   UCHODŹCY W POLSCE 

 GŁÓWNE CELE ONZ

Przeczytajcie fragmenty Karty Narodów Zjednoczonych. Na ich podstawie wypiszcie na tablicy główne cele i zasady działania ONZ.

Art. 1. Cele Organizacji Narodów Zjednoczonych są następujące:

  • Utrzymywać międzynarodowy pokój i bezpieczeństwo, a w tym celu stosować skuteczne środki zbiorowe dla zapobiegania zagrożeniom pokoju i usuwania ich, załatwiać lub rozstrzygać międzynarodowe spory lub sytuacje, które mogą doprowadzić do zakłócenia pokoju, w drodze pokojowej, zgodnie z zasadami sprawiedliwości i prawa międzynarodowego.
  • Rozwijać przyjazne stosunki pomiędzy narodami oparte na poszanowaniu zasady równouprawnienia i samostanowienia narodów oraz stosować inne odpowiednie środki dla wzmocnienia powszechnego pokoju.
  • Rozwiązywać w drodze współpracy międzynarodowej zagadnienia międzynarodowe o charakterze gospodarczym, społecznym i kulturalnym lub humanitarnym, jak również popierać i zachęcać doń wszystkich bez względu na różnicę rasy, płci, języka lub wyznania.
  • Stanowić ośrodek harmonizowania działalności narodów zmierzającej do osiągnięcia tych wspólnych celów.

 

Art. 2. Dla osiągnięcia celów wymienionych w art. 1 Organizacja i jej członkowie powinni postępować według następujących zasad:

  • Organizacja opiera się na zasadzie równości suwerennej wszystkich jej członków.
  • W celu zapewnienia wszystkim członkom praw i korzyści wynikających z przynależności do Organizacji wszyscy oni powinni w dobrej wierze wykonywać zobowiązania przyjęte zgodnie z niniejszą Kartą.
  • Wszyscy członkowie powinni załatwiać swe spory międzynarodowe środkami pokojowymi w taki sposób, aby nie dopuścić do zagrożenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz sprawiedliwości.
  • Wszyscy członkowie powinni powstrzymywać się w swych stosunkach międzynarodowych od groźby użycia siły lub jej użycia przeciwko całości terytorialnej lub niezawisłości politycznej któregokolwiek państwa, jak i w inny sposób, niezgodny z celami ONZ.
  • Wszyscy członkowie Organizacji powinni okazywać jej wszelką pomoc w każdej akcji podjętej zgodnie z niniejszą Kartą i powstrzymywać się od udzielenia pomocy któremukolwiek państwu, przeciwko któremu Organizacja zastosowała środki prewencyjne lub środki przymusu.
  • Organizacja zapewni, aby państwa, które są jej członkami, postępowały zgodnie z niniejszymi zasadami w stopniu koniecznym dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.
  • Żadne postanowienie niniejszej Karty nie upoważnia Narodów Zjednoczonych do ingerencji w sprawy, które z istoty swej należą do kompetencji wewnętrznej któregokolwiek państwa, i nie zobowiązuje członków, aby przekazywali takie sprawy do załatwienia w trybie przewidzianym niniejszą Kartą.

PRZYKŁAD DZIAŁAŃ ONZ

Podzielcie się na pięcioosobowe zespoły. Każdy będzie miał za zadanie podać przykłady działalności ONZ w jednej z następujących dziedzin:

  • utrzymanie pokoju na świecie;
  • pomoc w rozwiązywaniu bieżących konfliktów międzynarodowych;
  • wspieranie współpracy międzynarodowej;
  • ochrona praw człowieka;
  • pomoc w rozwiązywaniu problemów gospodarczych.

MINISŁOWNICZEK AGEND ONZ

Na podstawie encyklopedii i informacji z Internetu sporządźcie krótkie notatki na temat wyspecjalizowanych organizacji działających przy ONZ i ułóżcie z nich minisłowniczek. Skorzystajcie z materiałów pomocniczych (w nawiasach podajemy najczęściej używane polskie i angielskie skróty nazw tych organizacji).

  • Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP, ILO),
  • Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW, IMF),
  • Organizacja NZ ds. Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO),
  • Światowa Organizacja Zdrowia (WHO),
  • Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (IAEA),
  • Fundusz NZ na rzecz Dzieci (UNICEF),
  • Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (MBOR, IBRD),
  • Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO).

CZY WIESZ...

Odpowiedz na zamieszczone poniżej pytania.

  • Kiedy powstała ONZ?
  • Czy Polska należy do tej organizacji?
  • Jaka jest główna misja ONZ?
  • Kto jest jej sekretarzem generalnym?
  • W jaki sposób finansuje się działalność ONZ?
  • W rozwiązanie jakich problemów świata zaangażowana jest obecnie ONZ?

W RADZIE BEZPIECZEŃSTWA

Siedziba Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku

Jak wiecie, w skład rady Bezpieczeństwa wchodzi pięciu stałych członków – Rosja, Chiny, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania oraz dziesięć krajów wybranych na 2 lata zgodnie z tzw. kluczem regionalnym (5 miejsc dla Afryki i Azji, 2 dla Ameryki Łacińskiej, 2- Europy Zachodniej i 1 – Europy Środkowej). Rada podejmuje decyzje większością głosów, choć stali członkowie mają prawo weta.

Wyobraźcie sobie, że jesteście przedstawicielami krajów zasiadających w Radzie Bezpieczeństwa i obradujecie nad tym, czy siły ONZ powinny interweniować w jednym z afrykańskich krajów (oczywiście fikcyjnym) – Wiktorii. W państwie tym od kilku miesięcy toczy się bratobójcza walka plemienna, w której zginęło już milion osób. Setki tysięcy uchodźców próbują obecnie przedostać się do sąsiednich krajów, czy nawet dalej – do Europy. Rząd Wiktorii praktycznie utracił kontrolę nad sytuacją, choć sprzeciwia się kategorycznie jakiejkolwiek ingerencji zewnętrznej.

Wylosujcie spośród siebie 15 osób, które będą na posiedzeniu reprezentować członków Rady. Pozostali uczniowie mogą dołączyć do poszczególnych delegacji jako eksperci.

Rozpocznijcie obrady, dbając, by każda delegacja miała możliwość wyrażenia swojego stanowiska wraz z krótkim uzasadnieniem. Napiszcie rezolucję Rady Bezpieczeństwa w sprawie Wiktorii i przegłosujcie ją. Pamiętajcie, że aby rezolucja została przyjęta, stali członkowie muszą ją poprzeć lub przynajmniej wstrzymać się od głosu.

UCHODŹCY W POLSCE

W 1991 r. Polska przystąpiła do konwencji genewskiej o statusie uchodźcy, zgodnie z którą azyl mogą otrzymać te osoby, które uciekły przed prześladowaniami ze względu na rasę, narodowość, religię czy poglądy polityczne. Od tego czasu przyjęliśmy uchodźców z bardzo wielu krajów, m.in. z Bośni, Kosowa, Afganistanu, Iraku, Sudanu, Somalii i Sri Lanki. Wskutek krwawych wojen prowadzonych przez Rosję z Czeczenią największą grupą uchodźców w naszym kraju stali się mieszkańcy Kaukazu, a zwłaszcza Czeczeni, którzy przez lata stanowili 50 proc. wszystkich osób ubiegających się o azyl. W 2023 r. wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej w Polsce złożyło 9,5 tys. cudzoziemców (dla porównania w 2017 roku – 2,5 tys. osób). Od kilku lat największą grupę wnioskodawców stanowią obywatele Białorusi, natomiast drugą najliczniejszą grupą są obywatele Ukrainy, a trzecią – obywatele Rosji (por. „Imigranci na świecie i w Polsce", s. 281). Po wejściu Polski do Unii Europejskiej przyjęliśmy regulacje prawne dotyczące uchodźców – przede wszystkim zasadę, zgodnie z którą dana osoba może wystąpić na terytorium UE tylko raz o status uchodźcy, i to w pierwszym kraju unijnym, do którego dotrze. Wobec masowego napływu cudzoziemców do Europy postanowiono zreformować unijny system azylowo-migracyjny, wprowadzając jednolite przepisy dotyczące wniosków azylowych oraz unijne ramy przesiedleń (relokacja, mechanizm solidarnościowy). Nowy pakt o migracji i azylu wymaga jeszcze zatwierdzenia przez przedstawicieli wszystkich państw członkowskich, w tym Polski.
Jak Polacy odnoszą się do uchodźców? Polska ma pod tym względem wspaniałe tradycje historyczne – często okazywała się spokojną przystanią dla ludzi prześladowanych ze względów etnicznych czy religijnych. Dzisiaj także uważamy się za naród bardzo tolerancyjny wobec innych. W praktyce jednak nie wszystko przebiega bezkonfliktowo. Od roku 2015 rośnie w Polsce liczba ataków na imigrantów i uchodźców, przy czym wzrasta brutalność samych przestępców. Szczęśliwie poprawia się też wykrywalność sprawców przez policję. W badaniach prowadzonych przez Centrum Badań Nad Uprzedzeniami Uniwersytetu Warszawskiego widać, że powodem tych ataków jest islamofobia, czy szerzej – niechęć do obcych (ksenofobia). Nie bez znaczenia są także nieodpowiedzialne wypowiedzi wielu polityków, którzy strachu przed uchodźcami używają jako narzędzia politycznej mobilizacji. Nie powinniśmy przechodzić nad tym do porządku dziennego. Ludzie, którzy utracili swoją ojczyznę i doświadczyli wielu cierpień, potrzebują naszej pomocy.

Więcej o uchodźcach w Polsce na stronach:

https://www.amnesty.org.pl/
https://www.amnesty.org.pl/uchodzcy-z-ukrainy-w-polsce/
https://www.unhcr.org/pl/
https://www.unhcr.org/
https://unicef.pl/

 

Załączone dokumenty

5. Kraje bogate, kraje biedne

WYBIERZ ĆWICZENIE  NAJBOGATSI I NAJBIEDNIEJSI  POLSKA I GLOBALNE POŁUDNIE  KONFERENCJA PÓŁNOC - POŁUDNIE  POMAGAJĄ CZY SZKODZĄ?  TA BOMBA MOŻE WYBUCHNĄĆ!  GDYBY NA ŚWIECIE ŻYŁO TYLKO 100 LUDZI... 

NAJBOGATSI I NAJBIEDNIEJSI

Spośród zamieszczonych poniżej trzech dziedzin wybierz jedną, a następnie przeanalizuj odnoszące się do niej dane statystyczne. Na podstawie danych sporządź w Excelu wykresy słupkowe dla każdego z sześciu państw z wybranej przez ciebie dziedziny. Co te liczby oznaczają dla ludzi tam żyjących?

Wielkość produktu krajowego brutto na 1 mieszkańca w 2022 roku (w dolarach)

Luksemburg – 135 605                   Burundi – 311

Irlandia – 112 248                           Malawi – 567

Szwajcaria – 102 865                     Republika Sudanu Południowego – 585

Uczniowie w procentach ludności danej grupy wieku w szkołach podstawowych w 2022 roku*

Szwecja – 116                                Dżibuti – 64

Portugalia – 105                             Niger – 68

Hiszpania – 103                              Burkina Faso – 82

Średnia długość życia w 2022 roku (w latach)

Szwajcaria – 84                              Republika Środkowoafrykańska – 54

Japonia – 84                                   Republika Sudanu Południowego – 55

Włochy – 83                                    Namibia – 59

 

* Wskaźnik stosowany do badania poziomu edukacji, zwany współczynnikiem skolaryzacji brutto. Jeśli chcemy go obliczyć dla szkoły podstawowej, musimy podzielić liczbę wszystkich uczniów na początku danego roku szkolnego przez liczbę ludności w wieku 7–12 lat (wiek przypisany do tego poziomu kształcenia) według stanu na 31 grudnia tego samego roku. Wynik podajemy w ujęciu procentowym.

POLSKA I GLOBALNE POŁUDNIE

Polska wspiera rozwój krajów globalnego Południa. Pieniądze wydawane na ten cel przez nasz rząd to około 2,9 mld złotych rocznie, co odpowiada blisko 0,14 proc. dochodu narodowego brutto. Polska zobowiązała się w UE do systematycznego zwiększania tej kwoty do 0,33 proc. Czy jesteście za podniesieniem nakładów na współpracę rozwojową, np. do sumy 4 mld złotych rocznie?

Wyobraźcie sobie, że jesteście uczestnikami publicznej debaty na ten temat. Podzielcie się na dwie grupy - przeciwników i zwolenników zwiększenia wydatków na współpracę rozwojową. Przedstawcie sobie nawzajem argumenty, a następnie spróbujcie wspólnie podjąć decyzję w tej sprawie. Możecie również sami ustalić wysokość, do jakiej chcielibyście podnieść (lub obniżyć) te wydatki. 

Rys. Piotr Rychel

KONFERENCJA PÓŁNOC - POŁUDNIE

Wyobraźcie sobie, że jesteście uczestnikami konferencji poświęconej problemom, z którymi borykają się kraje biednego Południa. W spotkaniu, które odbywa się w siedzibie ONZ, biorą udział przedstawiciele:

  • Banku Światowego,
  • Międzynarodowego Funduszu Walutowego (instytucja udzielająca kredytów krajom znajdującym się w trudnej sytuacji gospodarczej),
  • najbogatszych państw świata, tzw. Grupa G7 (USA, Kanada, Niemcy, Francja, Japonia, Włochy i Wielka Brytania),
  • oraz reprezentanci Afryki, Azji oraz Ameryki Środkowej i Południowej.

Podzielcie się na 6 grup: Bank Światowy, MFW, G7, Afryka, Azja, Ameryka Środkowa i Południowa. Każda grupa reprezentuje inną delegację. Waszym zadaniem jest przedyskutowanie, w jaki sposób Bank Światowy i MFW oraz najbogatsze kraje mogą pomóc krajom biednym, i czy pomoc ta jest niezbędna. Delegacje reprezentujące ubogie Południe przedstawiają na forum klasy problemy, które uważają za najważniejsze w swoich regionach. Delegacje Banku Światowego i MFW oraz grupy G7 po wysłuchaniu wszystkich wystąpień starają się ustalić listę problemów do rozwiązania w pierwszej kolejności, pytają, w jaki sposób państwa danego regionu wykorzystają ewentualnie przyznane im fundusze, przedstawiają programy pomocy.

Na zakończenie konferencji każda delegacja wygłasza 1–2–minutowe wystąpienie podsumowujące efekty spotkania!

POMAGAJĄ CZY SZKODZĄ?

Wiele się mówi o pomocy bogatych państw dla biednych. Rzadziej natomiast porusza się inny, bardziej wstydliwy temat - niektóre problemy ubogich nasilają się w wyniku działalności zachodnich korporacji. Przeczytaj poniższy tekst i zastanów się, jak można byłoby przeciwdziałać tym niekorzystnym tendencjom.

Globalizacja

Eksport odpadów do krajów rozwijających się rozpoczął się na większą skalę w latach osiemdziesiątych wraz z zaostrzeniem na Zachodzie przepisów ochrony środowiska oraz wzrostem kosztów ich składowania i utylizacji. Stany Zjednoczone wysyłają odpady do państw sąsiednich (Meksyk, Kanada) oraz do krajów Ameryki Łacińskiej i Afryki. Europa Zachodnia w ostatnim dziesięcioleciu wyeksportowała ponad 10 min ton odpadów do państw Europy Wschodniej, a także nieznane ilości do Afryki, choć obowiązuje tam całkowity zakaz importu.

Kraje bogate przenoszą również niebezpieczne dla środowiska gałęzie produkcji na teren państw biednych, gdzie normy prawne są bardziej liberalne lub w ogóle nie istnieją. Dlatego też katastrofy przemysłowe często wiążą się z działalnością firm zachodnich w krajach rozwijających się.

TA BOMBA MOŻE WYBUCHNĄĆ!

Na podstawie informacji zdobytych na lekcji napisz krótki list do prestiżowego czasopisma zajmującego się tematyką międzynarodową. W liście tym zawrzyj swoje przemyślenia na temat katastrofy, do jakiej może doprowadzić lekceważenie problemów ubogiego Południa, oraz ewentualnie apel do światowej opinii publicznej o stworzenie odpowiedniego programu pomocy rozwojowej.

GDYBY NA ŚWIECIE ŻYŁO TYLKO 100 LUDZI...

Wyobraźmy sobie, że świat jest naprawdę „globalną wioską“. Niech nasza wioska liczy 100 mieszkańców, a jej populacja ma cechy, które rozkładają się dokładnie tak jak w całym współczesnym świecie. Jak wyglądałaby taka wioska?

Źródło: www.100people.org

Do pobrania ćwiczenie w formacie PDF 

Załączone dokumenty

6. Globalizacja, czyli nawzajem od siebie zależymy

WYBIERZ ĆWICZENIE  KONFLIKTY NA ŚWIECIE  JAK WALCZYĆ Z TERRORYZMEM?  SPRÓBUJMY SIĘ POROZUMIEĆ  NIE CHCEMY ŻYĆ W ŚWIECIE...  WIADOMOŚCI GLOBALNE  GLOBALIZACJA W MOIM ŻYCIU  BYĆ OBYWATELEM/OBYWATELKĄ ŚWIATA   

KONFLIKTY NA ŚWIECIE

O jakich konfliktach zbrojnych słyszałeś/aś? Czego dotyczyły? Jakie państwa lub grupy (narodowe, etniczne, religijne) były w nie zaangażowane? Wybierz trzy punkty zapalne współczesnego świata, o których wiesz najwięcej, a następnie uzupełnij tabelkę (do pobrania w formacie PDF), uwzględniając w niej:

  • miejsce konfliktu
  • walczące strony
  • przyczyny lub przedmiot sporu
  • przebieg konfliktu
  • sytuacja obecna i perspektywy
  • udział społeczności międzynarodowej.

Opisz przynajmniej jeden konflikt na świecie, resztę informacji wpiszesz na następnych zajęciach, gdy będziecie prezentować „portrety“ poszczególnych konfliktów.

Do pobrania plik w formacie PDF 

JAK WALCZYĆ Z TERRORYZMEM?

Zastanów się, jakie są źródła terroryzmu we współczesnym świecie i dlaczego walka z nim jest tak trudna. Jakie sposoby przeciwdziałania terroryzmowi są twoim zdaniem najlepsze? Co może być skuteczne doraźnie, a co – w długiej perspektywie? Swoją opinię przedstaw w klasie.

SPRÓBUJMY SIĘ POROZUMIEĆ

Wyobraźcie sobie, że jesteście młodymi mieszkańcami Izraela - polowa klasy to młodzi Żydzi, a druga - Palestyńczycy. Pracując w kilkuosobowych zespołach „narodowych”, opracujcie plan pokojowy dla Palestyny. Uwzględnijcie najważniejsze interesy obu narodów, zastanówcie się także, w jaki sposób inne państwa bądź organizacje międzynarodowe mogą pomóc w rozwiązaniu konfliktu.

Przeczytajcie zamieszczoną poniżej wypowiedź izraelskiego pisarza na temat możliwości porozumienia.

Cały problem polega na tym, że wszyscy uczestnicy konfliktu doskonale wiedzą, że ma on tylko jedno możliwe rozwiązanie - dwa państwa: Izrael i Palestyna. Gdyby pan zrobił sondaż wśród mieszkańców Bliskiego Wschodu i zapytał: Jak to się państwa zdaniem, skończy?” - myślę, że jakieś 80-90 proc. powiedziałoby, że skończy się dwoma państwami. Podkreślam, że nie chodzi o pytanie, jakie rozwiązanie uważaliby za sprawiedliwe czy najlepsze dla nich samych, tylko: Jak to się skończy?”. Wszyscy już znają odpowiedź, ale mało komu się ona podoba. Palestyńczykom trudno pogodzić się z tym, że dostaną dużo mniej, niżby im podano na srebrnej tacy w 1948 r, gdyby wtedy chcieli rozmawiać. Żydom trudno się pogodzić, że dostaną teraz dużo mniej, niżby im podano na srebrnej tacy w 1967 r, gdyby nie ich arogancja i krótkowzroczność. W Izraelu mamy 5 min Żydów i 5 min Palestyńczyków, którzy nigdy nie będą żyć jak jedna szczęśliwa rodzina. Jedynym wyjściem jest rozwód - taki rozwód, po którym obie strony zostają w tym samym domu, ale starają się go przebudować tak, by mogły w nim żyć dwie rodziny.

Musimy zrozumieć, że miliony Palestyńczyków ani nigdzie sobie nie pójdą, ani nie będą żyć w nieskończoność pod naszą okupacją i prześladowaniami. Palestyńczycy muszą zrozumieć, że Izrael to nie jest wędrowna wystawa, którą na ich żądanie spakuje się do skrzyń i rozstawi na nowo gdzieś indziej - w Australii czy Afryce. To jest oczywiste dla każdej rozsądnej osoby na Bliskim Wschodzie. Nie rozumieją tego tylko fanatycy, zeloci, fundamentaliści, którzy się karmią swoimi apokaliptycznymi proroctwami.

Amos Oz, pisarz izraelski, „Gazeta Wyborcza“, 10 X 2003 r.

NIE CHCEMY ŻYĆ W ŚWIECIE...

Ułóż manifest w postaci kilku krótkich haseł odzwierciedlających twoje przekonania na temat konfliktów we współczesnym świecie, np.: „Nie chcę żyć w świecie, gdzie co roku w konfliktach zbrojnych giną setki tysięcy dzieci”. Hasła zapisz poniżej. A może uzupełnisz manifest o znak graficzny?

WIADOMOŚCI GLOBALNE

Dzień przed lekcją obejrzyj w telewizji wiadomości i wynotuj wydarzenia, które najbardziej cię poruszyły. Zastanów się wspólnie z kolegami, jaką drogą i jak szybko te informacje do was dotarły?

GLOBALIZACJA W MOIM ŻYCIU

Wiele mówi się dzisiaj o tym, jak bardzo globalizacja odmieni (i jak już odmieniła) nasze życie. Ale czy tak jest naprawdę? Czy to długie i napuszone słowo ma jakiś rzeczywisty związek z twoim życiem? Czy coca-cola, muzyka Madonny, film „High School Musical”, perfumy firmy Dior oraz stacja muzyczna MTV mają coś wspólnego z globalizacją? Ogłaszamy zatem konkurs – wygrywa ten, kto wypisze najwięcej dowodów na powiązanie życia współczesnych młodych Polaków ze światem.

BYĆ OBYWATELEM/OBYWATELKĄ ŚWIATA

Zastanów się, co to znaczy być obywatelem/obywatelką świata, jakie cechy i umiejętności powinieneś/powinnaś mieć, a także jakie obowiązki wiążą się z tą ważną, choć nie zawsze uświadamianą sobie rolą. Odwołaj się do treści zawartych w ramce „Wartości na nowe tysiąclecie” (podręcznik, s. 286). Gdy zapiszesz swoje przemyślenia (na końcach strzałek przy rysunku), przekonaj się, co na ten temat sądzą koledzy i koleżanki, a następnie wspólnie opracujcie portret dobrego obywatela/dobrej obywatelki świata.

Rys. Piotr Rychel

 

 

Załączone dokumenty