Słowniczek

ANARCHIA (anarchizm) – brak rządu. Anarchiści uważają, że ludzie są z natury dobrzy i mogą sami kierować swoimi sprawami, wszystkie decyzje podejmując jednomyślnie. Zdaniem anarchistów państwo jest złe i niepotrzebne, bo ogranicza wolność i stosuje przymus. W języku potocznym anarchia znaczy tyle, co bezład, chaos wynikający z braku władzy.

BUDŻET – plan dochodów i wydatków. Roczny budżet państwa jest przygotowywany przez rząd, a uchwalany przez parlament. Z deficytem budżetowym mamy do czynienia, jeśli suma planowanych wydatków państwa jest wyższa od sumy jego dochodów. Nadwyżka budżetowa powstaje z kolei wtedy, gdy dochody państwa są wyższe od jego wydatków. Budżet gminy (powiatu, województwa) jest przygotowywany przez organ wykonawczy, a uchwalany przez radę gminy (radę powiatu, sejmik wojewódzki).

DYKTATURA – władza jednostki lub grupy zdobyta zwykle przemocą i dzięki niej utrzymywana. W dyktaturze nie ma wolnych wyborów i niezależnie działających partii politycznych, a prawa człowieka i obywatela są często łamane.

DEKLARACJA MIĘDZYNARODOWA – publiczne wyrażenie opinii w ważnej sprawie o znaczeniu międzynarodowym. Deklaracja służy zwykle zamanifestowaniu stanowiska danego państwa lub grupy państw, rzadziej ma charakter zobowiązania prawnego. Na forum ONZ deklaracje przyjmuje się jednogłośnie – są one jednak tylko aktami dobrej woli, niemającymi bezpośrednich skutków prawnych (np. nie istnieją procedury, które pozwoliłyby obywatelom dochodzić uprawnień zapisanych w ONZ-owskiej Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka).

GMINA – najmniejsza jednostka podziału terytorialnego państwa. Termin ten oznacza zarówno określony obszar, jak i zamieszkujących go ludzi. W Polsce gmina jest wspólnotą mieszkańców i podstawową jednostką samorządu terytorialnego. Władzę sprawują w niej przedstawiciele ogółu mieszkańców. Organem stanowiącym jest rada gminy, a wykonawczym – wójt (w gminach wiejskich), burmistrz (w miastach) lub prezydent miasta (w dużych miastach). Gmina poza zadaniami własnymi wykonuje także zadania zlecone przez władze centralne.

GOSPODARKA WOLNORYNKOWA – podstawą tego systemu gospodarki są prawo własności i wolny rynek, na którym dokonuje się swobodna wymiana różnych dóbr i usług. Gospodarka wolnorynkowa pozwala wszystkim na podejmowanie inicjatywy ekonomicznej. Współcześnie nie traktuje się jednak rynku jako doskonałego mechanizmu regulującego działalność ekonomiczną i dlatego państwo – w mniejszym czy większym stopniu – modyfikuje i kontroluje życie gospodarcze.

IDEOLOGIA – zbiór idei, na który składają się krytyczny opis rzeczywistości, wizja dobrego ładu społeczno-politycznego i wartości, które go uzasadniają oraz celów działania.

KOMPROMIS – porozumienie stron konfliktu (często w efekcie negocjacji), które polega na wzajemnych ustępstwach: każdemu udaje się zrealizować niektóre swoje cele, jednak z osiągnięcia innych musi zrezygnować.

KONSENSUS – osiągnięta w wyniku porozumienia powszechna zgoda co do tego, która droga postępowania w danej sytuacji jest najlepsza.

KONSTYTUCJA (ustawa zasadnicza) – podstawowy akt prawny, stanowiący fundament systemu prawnego w danym kraju. Konstytucja definiuje strukturę i kompetencje władz, określa prawa przysługujące obywatelom, wyznacza też cele, które dane państwo chce realizować. Konstytucja powinna być trwała, dlatego jej zmiana jest znacznie trudniejsza niż uchwalenie ustawy zwykłej.

KONWENCJA – umowa międzynarodowa dotycząca jakiegoś obszaru stosunków międzynarodowych­ (np. przestrzegania praw człowieka, zasad handlu czy kontroli zbrojeń). Rządy podpisujące daną konwencję zobowiązują się do przestrzegania jej postanowień i godzą się na zastosowanie sankcji w przypadku ich złamania.

KSENOFOBIA – postawa niechęci lub wrogości wobec obcych: cudzoziemców, przedstawicieli mniejszości religijnych lub etnicznych, a także braku szacunku dla ich tradycji i kultury. Postawy ksenofobiczne nasilają się wśród grup lub warstw społecznych zazwyczaj w czasie kryzysów ekonomicznych czy społecznych. Ksenofobię często wzbudzają lub podsycają prawicowi populiści. Termin pochodzi z greckiego ksenos – obcy, phobos – strach.

KAMPANIA WYBORCZA – okres przed wyborami, który kandydaci (partie polityczne) wykorzystują na zdobycie poparcia wyborców. Ogłaszają swoje programy, organizują spotkania i wiece, występują w telewizji itp. Kampania wyborcza może mieć charakter pozytywny (promowanie własnej partii lub kandydata) albo negatywny (dążenie do zmniejszenia poparcia dla konkurentów, np. poprzez ujawnianie kompromitujących faktów z ich przeszłości).

LIBERALIZM – styl myślenia politycznego, który uznaje wolność jednostki za wartość podstawową i dąży do takiego ukształtowania zasad życia politycznego i gospodarczego, które by tę wolność w jak najmniejszym stopniu ograniczały. Liberałowie opowiadają się za prawem każdego człowieka do samodzielnego kształtowania swojego życia i dążenia do zdefiniowanego we własny sposób szczęścia. Uważają, że rola państwa powinna się ograniczyć do pilnowania porządku i spokoju obywateli oraz zapewnienia ochrony praw jednostki, a przede wszystkim prawa własności. Współcześnie ruch liberalny jest podzielony: jedni liberałowie uważają za niezbędną aktywną rolę państwa, bo ich zdaniem tylko zwiększenie równości pozwoli wszystkim ludziom na rzeczywiste korzystanie z dobrodziejstw wolności, inni kategorycznie odrzucają interwencjonizm państwowy i koncepcję państwa opiekuńczego.

MODERNIZACJA – unowocześnienie. W naukach społecznych termin ten służy do opisu procesu wieloaspektowej przemiany społeczeństwa tradycyjnego w społeczeństwo nowoczesne. Podstawą funkcjonowania nowoczesnego społeczeństwa jest w większym stopniu sformalizowane prawo niż obyczaje i tradycje, a uprawnienia jednostek poprzedzają powinności wspólnotowe.

NARÓD – duża, niesformalizowana grupa społeczna, którą łączą tradycja, kultura oraz historia i która samą siebie postrzega jako wspólnotę o jednej tożsamości. Członkowie narodu posługują się zwykle jednym językiem i mają wspólne pochodzenie – warto jednak wiedzieć, że są narody, które mówią różnymi językami (Szwajcarzy) i których nie łączy wspólne pochodzenie (Amerykanie).

NAZIZM (NARODOWY SOCJALIZM, HITLERYZM) – radykalna forma faszyzmu, która narodziła się w Niemczech na początku XX wieku. Naziści głosili przekonanie o wyższości rasy aryjskiej nad innymi. Mówili też o konieczności poszerzania „przestrzeni życiowej” (niem. Lebensraum), czyli zdobywania nowych terenów do zasiedlenia przez Niemców. Zamierzano je uzyskać kosztem „ludności niższej rasowo”, np. Słowian. Nazizm zakładał także eksterminację grup uważanych za „podludzi” – w tym Żydów i Cyganów.

NEPOTYZM (od łac. nepos – bratanek, wnuk) – faworyzowanie krewnych i przyjaciół przez funkcjonariuszy publicznych i inne wpływowe osoby przy mianowaniu na stanowiska publiczne, np. urzędy centralne i samorządowe, spółki skarbu państwa czy przedsiębiorstwa samorządowe. Nepotyzm (nazywany też kumoterstwem) zaliczany jest do działań korupcyjnych.

ORGANIZACJA NARODÓW ZJEDNOCZONYCH (ONZ) – organizacja międzynarodowa zrzeszająca większość państw z całego świata (obecnie liczy 192 członków). Została utworzona w 1945 r. na konferencji w San Francisco. Jej zasadniczym celem jest organizowanie współpracy międzynarodowej we wszystkich istotnych dziedzinach: pokoju i bezpieczeństwa światowego, gospodarki, praw człowieka, kultury itp. Sześć głównych organów ONZ to: Zgromadzenie Ogólne, do którego kompetencji należy podejmowanie najistotniejszych decyzji (tworzą je obradujący wspólnie przedstawiciele wszystkich krajów członkowskich), a także Sekretariat (kieruje bieżącą pracą ONZ – na jego czele stoi sekretarz generalny), Rada Bezpieczeństwa (zajmuje się sprawami pokoju i bezpieczeństwa na świecie), Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości, Rada Społeczno-Gospodarcza i Rada Powiernicza (jej zadaniem było administrowanie tzw. terytoriami powierniczymi – obecnie jej działalność została zawieszona).

OBYWATELSKIE NIEPOSŁUSZEŃSTWO – działania obywateli, które otwarcie naruszają normy prawne po to, by zwrócić uwagę rządzących na niesprawiedliwość jakiegoś prawa i wymusić jego zmianę. Obywatelskie nieposłuszeństwo zakłada działanie bez użycia przemocy.

OBYWATELSTWO UNIJNE – obywatelem Unii Europejskiej jest każda osoba, która ma obywatelstwo jednego z krajów członkowskich. Nie zastępuje ono obywatelstwa krajowego, tylko je uzupełnia. Obywatele UE mają prawo poruszania się i przebywania na terytorium Unii, głosowania i kandydowania w wyborach lokalnych oraz do Parlamentu Europejskiego, a także prawo do opieki dyplomatycznej i konsularnej ze strony placówek innych państw Wspólnoty (jeśli w danym kraju nie ma ambasady ani konsulatu ich kraju).

PRAWO KARNE – zespół norm prawnych określających, jakie czyny są uznawane za przestępcze i jakie kary grożą za ich popełnienie. Sąd, stwierdzając winę oskarżonego, może wymierzyć mu karę pozbawienia lub ograniczenia wolności albo karę grzywny. Istnieją także środki karne – np. pozbawienie praw publicznych na określony czas albo zakaz prowadzenia samochodu.

PAŃSTWO – organizacja polityczna społeczeństwa posiadająca suwerenną władzę i określone terytorium. Suwerenny charakter władzy państwowej przejawia się w tym, iż jest ona najwyższą i niezależną od innych państw władzą na danym obszarze. Państwo demokratyczne działa w ramach stanowionego przez siebie prawa. Więź jednostki z państwem ma charakter sformalizowany i powstaje w wyniku nabycia obywatelstwa. Podstawową cechą państwa jest jego prawo do użycia w określonych sytuacjach przymusu (przemocy), np. w sytuacji, gdy ktoś naruszy normę prawa.

PARTIA POLITYCZNA – organizacja, której celem jest dążenie do zdobycia i wykonywania władzy publicznej po to, aby móc zrealizować swój program polityczny. Partie rywalizują ze sobą w wyborach parlamentarnych i samorządowych. Sędziami są zaś obywatele; to oni ostatecznie rozstrzygają, której z nich należy powierzyć sprawowanie rządów. Partia, która wygrała wybory – samodzielnie lub w koalicji z innymi partiami – tworzy rząd, obsadza najważniejsze stanowiska i określa kierunki polityki w państwie.

PATRIOTYZM – postawa społeczno-polityczna oparta na miłości do swego kraju i jego tradycji przy równoczesnym poszanowaniu innych tradycji narodowych i kultur. Patriota czuje się odpowiedzialny za swój kraj i jest przywiązany do jego tradycji, ale jego uczucia nie wynikają z poczucia wyższości wobec innych narodów.

PODATKI – przymusowe płatności na rzecz państwa (niekiedy także na rzecz władzy lokalnej) pobierane od ogółu obywateli, jakiejś ich grupy, przedsiębiorstw itp. Podatki są podstawowym źródłem dochodów budżetu państwa. Rozróżniamy podatki pośrednie (gdy opodatkowana jest sprzedaż towarów) i bezpośrednie (gdy opodatkowany jest dochód). W Polsce najważniejszymi podatkami pośrednimi są podatek od wartości dodanej (VAT) i akcyza (podatek od sprzedaży alkoholu, papierosów czy paliwa). Do podatków bezpośrednich zaliczamy natomiast: podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) i podatek dochodowy od osób prawnych (CIT).

POLITYKA – dziedzina życia społecznego związana ze sprawowaniem władzy publicznej. Różne grupy społeczne, partie polityczne i organizacje dążą do realizacji swojej wizji państwa i własnych interesów przez sprawowanie władzy politycznej albo zdobycie na nią wpływu. Tak rozumiana polityka jest sferą nieustannych sporów i konfliktów. Dobre funkcjonowanie państwa uzależnione jest jednak od tego, czy istnieją w nim sposoby rozstrzygania sporów i procedury podejmowania decyzji (w demokracji np. decyzje podejmowane są zgodnie z wolą większości) – tak więc polityka może być także definiowana jako sztuka rozwiązywania konfliktów oraz podejmowania decyzji w ramach gry o władzę i procesu jej sprawowania.

POWIAT – jednostka podziału terytorialnego, obejmująca obszar kilku gmin. Powiat to także samorządowa wspólnota mieszkańców, która samodzielnie realizuje określone zadania publiczne. Organami władzy powiatu są rada powiatu i zarząd, na którego czele stoi starosta.

PRAWICA – współcześnie zaliczamy do niej te siły polityczne, które uważają zazwyczaj, że należy chronić i wspierać tradycyjne wartości, takie jak religia, tradycja, naród, rodzina. Prawica uważa, że w polityce zasadnicze znaczenie mają racja stanu i interes narodowy. Bywa nieufna wobec różnych działań integracyjnych i ponadnarodowych jako stanowiących zagrożenie dla suwerenności państwa. W sferze gospodarczej prawica opowiada się za gospodarką wolnorynkową, obniżką podatków i ograniczeniem programów socjalnych. Obecnie często się zdarza, że partia jest prawicowa pod jednym względem, pod innym zaś centrowa bądź nawet lewicowa: może np. bronić tradycyjnych wartości, a równocześnie opowiadać się za silną interwencją państwa w gospodarkę.

RADA EUROPY – utworzona w 1949 r. organizacja zrzeszająca wszystkie demokratyczne państwa europejskie. Za swój główny cel Rada Europy uważa organizowanie współpracy krajów przestrzegających zasad praworządności i działających na rzecz ochrony praw i wolności obywatelskich. Stałą siedzibą organizacji jest Strasburg. Polska została przyjęta do Rady Europy w 1991 r.

REDYSTRYBUCJA DOCHODÓW – powtórny podział dochodów dokonywany przez państwo w imię zasady równości, sprawiedliwości społecznej i przekonania o konieczności wspomagania najsłabszych i najbiedniejszych. Państwo, chcąc doprowadzić do bardziej równomiernego podziału dochodów, jako swoje narzędzie wykorzystuje najczęściej proporcjonalny podatek dochodowy progresywny. W ramach działań redystrybucyjnych państwo organizuje i finansuje system opieki społecznej, wypłaca zasiłki dla bezrobotnych, ustala wysokość płacy minimalnej. Należy jednak pamiętać, że państwo prowadzące zbyt rozbudowaną działalność redystrybucyjną może doprowadzić do zastoju gospodarczego.

REGION – wydzielony, stosunkowo jednorodny obszar odróżniający się od terenów przyległych cechami naturalnymi lub nabytymi na przestrzeni dziejów (np. zachowujący odrębność etniczną, językową, kulturową czy religijną). Regionami nazywa się obecnie także duże, zdolne do samodzielnego funkcjonowania społeczności, którym władze centralne danego państwa przekazały istotne kompetencje samorządowe. Regiony w tym rozumieniu mają swoje władze, podmiotowość prawną i własny budżet.

ROLA SPOŁECZNA – zbiór społecznych oczekiwań wobec jednostki (a także zestaw przypisywanych jej obowiązków i przywilejów) wynikających z pozycji zajmowanej przez nią w grupie czy społeczeństwie (np. rola ojca, lekarza, przywódcy).

RYNEK – mechanizm umożliwiający nieustanną konfrontację konkurujących ze sobą sprzedawców oraz nabywców różnych towarów i usług, którzy deklarują, co i za jaką cenę gotowi są sprzedawać bądź kupować. W efekcie „gry rynkowej” ustalane są ceny towarów, a pośrednio regulowana jest cała działalność gospodarcza. Terminu „rynek” używa się zarówno w znaczeniu ogólnym – oznacza on wtedy wszystkie transakcje kupna i sprzedaży razem wzięte – jak i w od-niesieniu do poszczególnych dziedzin gospodarczej wymiany (np. rynek złota, zboża, paliw).

SAMORZĄD TERYTORIALNY – organizacja mieszkańców określonego obszaru, których łączą wspólne sprawy i interesy wynikające z bliskiego sąsiedztwa. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest w Polsce gmina.

SAMORZĄDNOŚĆ – zdolność grupy do samo-dzielnego i rozumnego kierowania swoimi sprawami. Samorządność może dotyczyć różnych grup – mieszkańców jakiegoś rejonu, grupy zawodowej (np. samorząd lekarski) czy uczniowskiej (samorząd klasy albo szkoły). Samorządność zakłada pewien zakres realnej władzy – muszą istnieć sprawy, co do których samorząd może podejmować samodzielne, swobodne decyzje.

SŁUŻBA CYWILNA – urzędnicy administracji rządowej, którzy mają w sposób bezstronny i neutralny politycznie wykonywać zadania państwa. Należą do niej urzędnicy i pracownicy urzędów centralnych (np. ministerstw) i terenowych (np. urzędu wojewódzkiego, kuratorium), a także tzw. administracji specjalnej (np. urzędów skarbowych).

SPOŁECZEŃSTWO – duża społeczność (najczęściej państwowa), która żyje na określonym obszarze. Życie poszczególnych członków społeczeństwa toczy się głównie w jego ramach – tu nawiązują oni kontakty z innymi ludźmi, uczą się języka, norm obyczajowych i moralnych, tutaj zaspokajają swoje potrzeby. Człowiek funkcjonuje w społeczeństwie za pośrednictwem różnych zbiorowości, takich jak kręgi towarzyskie czy sąsiedzkie, grupy, zbiorowości etniczne, terytorialne, klasy i warstwy społeczne.

SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ BIZNESU – polega na tym, że przedsiębiorstwa dobrowolnie uwzględniają nie tylko własny interes gospodarczy, ale także interesy społeczne różnych grup – pracowników, klientów, społeczności lokalnej (czy mieszkańców danego regionu, kraju). Powinny one nie tylko dostosować się do wymogów formalnych i prawnych, ale także inwestować w zasoby ludzkie, w ochronę środowiska i utrzymywać dobre relacje z otoczeniem firmy. Uważa się, że jest to warunek zrównoważonego rozwoju społecznego i ekonomicznego, a także sposób na zwiększanie konkurencyjności. Społecznie odpowiedzialne przedsiębiorstwa np. w sposób efektywny wykorzystują energię, dbają o środowisko, podają rzetelne informacje na etykietach, działają na rzecz społeczności lokalnej lub wybranej grupy (np. młodzieży, nie-pełnosprawnych).

SPÓŁKA – porozumienie dwóch lub więcej osób zawarte w celu zrealizowania wspólnego za-mierzenia ekonomicznego. Z punktu widzenia prawa spółki dzielą się na osobowe i kapitałowe. Spółka osobowa (np. jawna) nie ma osobowości prawnej, jest jedynie umową wspólników, którzy decydują się wspólnie prowadzić działalność gospodarczą. Najważniejszymi typami spółek kapitałowych są spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne.

STOWARZYSZENIE – prawna forma zrzeszania się obywateli, którzy pragną wspólnie dążyć do osiągnięcia jakiegoś celu. Przynależność do stowarzyszeń ma charakter całkowicie dobrowolny. Cele stowarzyszenia i struktura jego władz muszą zostać zapisane w statucie i zaakceptowane przez sąd.

SYSTEM PARLAMENTARNY – system polityczny, w którym rząd jest powoływany i odwoływany przez parlament. W systemie tym rząd jest ściśle podporządkowany parlamentowi, który na bieżąco kontroluje poczynania ministrów bądź nawet bezpośrednio narzuca im swoją wolę. Prezydent w systemie parlamentarnym nie odgrywa większej roli, jest wybierany przez parlament, a jego uprawnienia mają charakter formalny i honorowy. Odmianą systemu parlamentarnego jest system parlamentarno-gabinetowy, w którym rząd ma bardziej samodzielną pozycję i większe uprawnienia, w dalszym ciągu jednak jego istnienie jest uzależnione od poparcia większości parlamentarnej.

TOLERANCJA – uszanowanie prawa innych ludzi do odmiennych poglądów, wierzeń, upodobań czy stylów życia. Bycie tolerancyjnym oznacza rezygnację z pragnienia przymuszania innych do przyjęcia naszych przekonań i wyrzeczenia się własnych – nawet jeśli naszym zdaniem są one dziwaczne czy wręcz błędne. Niekiedy rozróżnia się dwa rodzaje tolerancji: tolerancja negatywna sprowadza się do niestosowania przemocy wobec ludzi, którzy mają odmienne poglądy bądź też wyznają inną religię, tolerancja pozytywna natomiast to postawa życzliwej otwartości, akceptacji i woli poznania oraz zrozumienia odmienności.

TRANSFORMACJA – głęboka przemiana (polityczna, ekonomiczna, społeczna) o trwałych efektach. Współcześnie transformacją nazywa-my przede wszystkim przemiany, jakie dokonały się w krajach Europy Środkowej i Wschodniej w latach 90., kiedy to ustrój komunistyczny został zastąpiony demokracją, a system gospodarki centralnie sterowanej – gospodarką wolnorynkową.

UBEZPIECZENIA – rozkładanie ryzyka za po-mocą instytucji, które przejmują odpowiedzialność finansową osób fizycznych i prawnych, pragnących zabezpieczyć się od różnego rodzaju wypadków i zdarzeń. Osobną grupę stanowią ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, zdrowotne, wypadkowe).

UPRZEDZENIE – trwała negatywna ocena jakiejś osoby, grupy (np. narodowej), rzeczy, zjawiska.

WŁADZA WYKONAWCZA (egzekutywa) – jedna z centralnych władz państwa, której zadaniem jest wykonywanie ustaw i bieżące zarządzanie sprawami państwowymi. W Europie władza wykonawcza należy najczęściej zarówno do prezydenta, jak i do rządu. Możliwe jest także inne rozwiązanie: w Stanach Zjednoczonych głowa państwa jest zarazem szefem rządu.

WOJEWÓDZTWO – jednostka podziału terytorialnego kraju. Mieszkańcy województwa tworzą wspólnotę regionalną, która samodzielnie i na własną odpowiedzialność realizuje określone zadania publiczne. Organami władzy samo-rządu wojewódzkiego są: sejmik wojewódzki i powoływany przezeń zarząd województwa, na którego czele stoi marszałek województwa.

WYBORY – metoda wyłaniania przedstawicieli społeczeństwa (np. parlamentarzystów) lub kandydatów na urzędy publiczne (np. prezydent miasta). Szczególny charakter mają wybory powszechne, w których mogą wziąć udział wszyscy obywatele. W państwie demokratycznym mówi się czasem o wyborach pięcioprzymiotnikowych, gdyż są one powszechne, równe, bez-pośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym. W Polsce wybory parlamentarne odbywają się co cztery lata, a samorządowe i prezydenckie co pięć lat.

WIĘŹ SPOŁECZNA – wszelkie stosunki, podobieństwa i zależności łączące członków zbiorowości. Istnienie różnych rodzajów więzi społecznych umożliwia wyodrębnianie grup społecznych i wspólnot, z których każdej odpowiada inny rodzaj więzi (np. więź rodzinna, więź narodowa). Więź społeczna łączy ludzi ze sobą, jest podstawą poczucia przynależności do grupy oraz gotowości do współdziałania i wywiązywania się ze swych obowiązków.

ZASADA SOLIDARNOŚCI – zasada funkcjonowania Unii Europejskiej, zgodnie z którą kraje i regiony bogatsze wspierają regiony słabiej rozwinięte i uboższe. Odgrywa ważną rolę przy wydawaniu środków unijnych – dzięki niej Polska i inne kraje postkomunistyczne otrzymują znacznie więcej z budżetu niż do niego wpłacają.

ZBRODNIE PRZECIW LUDZKOŚCI – nieludzkie czyny popełnione przeciwko ludności cywilnej zarówno w czasie wojny, jak i pokoju, w tym masowe morderstwa i likwidacja, zamienianie ludzi w niewolników, deportacje, a także prześladowania grup ludności ze względów politycznych, rasowych lub religijnych. Za zbrodnie przeciwko ludzkości uważa się między innymi zbrodnie nazistowskie w okupowanych krajach Europy w czasie II wojny światowej, eksterminację narodu żydowskiego (Holokaust), zbrodnie stalinowskie, masowe morderstwa na Bałkanach w latach 90.