Dzień dzisiejszy

 

Prawa człowieka można podzielić na kilka kategorii. Najbardziej podstawowe to prawa i wolności osobiste, do których zalicza się prawo do życia, wolności, dążenia do szczęścia, a także prawo do bezpieczeństwa osobistego i posiadania własności. Do tej kategorii zaliczane jest także prawo do sądu, do prywatności, nienaruszalności mieszkania, tajemnicy korespondencji i swobody poruszania się. Równie ważne miejsce w katalogu praw człowieka zajmują prawa polityczne, które zapewniają jednostce wolny udział w życiu publicznym i w sprawowaniu, i kontrolowaniu władzy.

Do praw politycznych zaliczamy czynne i bierne prawo wyborcze, prawo do zrzeszania się, prawo do rzetelnej informacji i wolność słowa. Wolności osobiste i prawa polityczne nazywane są prawami pierwszej generacji.

 

Osobną kategorię praw stanowią prawa socjalne i ekonomiczne. Niekiedy są nazywane też prawami drugiej generacji, jako że pojawiły się znacznie później niż prawa osobiste i polityczne. Prawa ekonomiczne określają uprawnienia człowieka jako uczestnika życia gospodarczego, posiadacza własności i pracownika (np. prawo do pracy, prawo do strajku). Prawa socjalne zobowiązują państwo do czynienia wysiłków w celu zapewnienia ludziom godnego życia (prawo do nauki, prawo do ochrony zdrowia, prawo do zabezpieczenia socjalnego). Między prawami pierwszej i drugiej generacji zachodzi istotna różnica. Prawa pierwszej generacji były zwrócone przeciw państwu - chodziło o to, by ograniczyć władzę państwa nad życiem jednostki. Natomiast prawa drugiej generacji wymuszają aktywną postawę państwa, wręcz domagają się jego ingerencji.

Ostatnio mówi się także o prawach trzeciej generacji - odnoszą się one do jakości życia, zalicza się do nich na przykład prawo do pokoju, rozwoju czy też do życia w nieskażonym środowisku.