Program KOSS
organizowany jest przez:
Ochrona
Nawet najpiękniej brzmiące i najbardziej precyzyjne zapisy mówiące o naszych prawach nie byłyby wiele warte, gdyby nie istniały mechanizmy wymuszające ich respektowanie. Podstawowym środkiem ochrony praw i wolności jest w Polsce droga sądowa. Postępowanie sądowe jest dwuinstancyjne - to znaczy, że jeśli nie zgadzamy się z orzeczeniem sądu, możemy odwołać się od niego do sądu wyższej instancji, który powtórnie zbada sprawę. W przypadku gdy sąd uzna winę władzy publicznej, poszkodowany ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona.
  NARODZINY |
DZIEŃ DZISIEJSZY |
DOKUMENTY |
OCHRONA |
QUIZ |
|||||
|
 Dalajlama XIV (Tensing Gyatso), ur. 1935 - duchowy i polityczny przywódca Tybetańczyków, laurat pokojowej Nagrody Nobla (1989)
|
 JAK OBYWATELE MOGĄ BRONIĆ SWOICH PRAW?
Nawet najpiękniej brzmiące i najbardziej precyzyjne zapisy mówiące o naszych prawach nie byłyby wiele warte, gdyby nie istniały mechanizmy wymuszające ich respektowanie. Prawa mówiące o tym, w jaki sposób można bronić swoich uprawnień, nazywane są prawami proceduralnymi. Określają one, co może uczynić człowiek, który uważa, że władze potraktowały go niesprawiedliwie.
Podstawowym środkiem ochrony praw i wolności jest w Polsce droga sądowa. Postępowanie sądowe jest dwuinstancyjne - to znaczy, że jeśli nie zgadzamy się z orzeczeniem sądu, możemy odwołać się od niego do sądu wyższej instancji, który powtórnie zbada sprawę. W przypadku gdy sąd uzna winę władzy publicznej, poszkodowany ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona.
Konstytucja przewiduje jeszcze dwie inne procedury dochodzenia swoich praw przez obywatela. Może on - w razie naruszenia jego praw i wolności przez orzeczenie sądu lub decyzję organu administracyjnego - wnieść bezpośrednio do Trybunału Konstytucyjnego (zajmującego się badaniem zgodności stanowionego prawa z ustawą zasadniczą) skargę konstytucyjną. Może też zwrócić się z prośbą o pomoc do Rzecznika Praw Obywatelskich. Rzecznik sam nie wydaje ani nie uchyla wyroków sądu, może jednak poinformować poszkodowanego o przysługujących mu uprawnieniach albo interweniować w jego sprawie, np. przez zwrócenie się do instytucji naruszającej prawo, wszczęcie postępowania cywilnego albo wystąpienie z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego.
Gdy wszystkie te środki proceduralne okażą się niewystarczające, pokrzywdzony może zwrócić się do międzynarodowych instytucji zajmujących się ochroną praw człowieka.
TRZY TRYBUNAŁYWyczerpanie wszystkich krajowych możliwości odwoławczych nie oznacza jeszcze ostatecznej porażki obywatela, który uważa, że jego prawa zostały złamane. Każdy, kto sądzi, że jego uprawnienia zostały naruszone na terytorium państwa, które podpisało Europejską Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz zgodziło się poddać orzeczeniom Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, może zwrócić się ze skargą do tego sądu. Od 1993 r. prawo to mają także mieszkańcy Polski. Od tego czasu co roku ponad tysiąc obywateli naszego kraju składa wnioski przeciwko polskim władzom Choć sporo z nich zostało uznanych za bezzasadne, to jednak w wielu przypadkach Trybunał potwierdził, że rzeczywiście doszło do naruszenia istotnych uprawnień i zalecił rządowi polskiemu naprawienie wyrządzonych krzywd i wypłacenie odszkodowań. Szczególnie dużo skarg z Polski dotyczy wadliwego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, a zwłaszcza długotrwałości postępowań sądowych, która zdaniem Trybunału narusza prawo człowieka do sprawiedliwego sądu. Skarga do Trybunału w Strasburgu może dotyczyć jedynie praw zapisanych w Konwencji (czy wiesz, jakie to prawa? - podaj ich przykłady!) i jest rozpatrywana jedynie wtedy, gdy składający udowodni, że wykorzystał już wszystkie krajowe szanse dochodzenia sprawiedliwości. W skardze osoba pokrzywdzona musi przedstawić swoją sprawę, wyjaśnić, jakie jej prawa zostały naruszone, i określić, czego domaga się od państwa (np. przyspieszenia postępowania, przeprosin, odszkodowania). Osoby pokrzywdzone sprawiedliwości mogą szukać nie tylko w Strasburgu, ale i w Genewie (muszą się jednak zdecydować na jeden z tych sądów - nie można wystąpić w tej samej sprawie do obu), gdzie działa Rada Praw Człowieka, powołana przez ONZ w 2006 roku w miejsce Komitetu Praw Człowieka. Głównym zadaniem Rady jest badanie sprawozdań poszczególnych państw na temat ich przedsięwzięć podejmowanych dla ochrony praw i wolności. Komitet rozpatruje także skargi indywidualne wnoszone przez osoby, których prawa zostały naruszone na terytorium jednego z państw, które podpisały Pakt i zgodziły się poddać osądowi Komitetu. W swoim orzeczeniu Komitet ocenia, czy istotnie doszło do złamania praw człowieka, upublicznia tę informację i wzywa obwinione państwo do zaprzestania niewłaściwych działań. W 1998 r. podpisano konwencję powołującą stały Międzynarodowy Trybunał Karny z siedzibą w Hadze. Zajmuje się on sądzeniem sprawców ludobójstwa, zbrodni przeciwko ludzkości i zbrodni wojennych. Oskarżeni o popełnienie tych najcięższych przestępstw będą ścigani we wszystkich państwach, które podpisały konwencję (zrobiło to już ponad 90 krajów), i przekazywani Trybunałowi w Hadze.
|
||||||||
