Program KOSS
organizowany jest przez:
5. Środki masowego przekazu – czwarta władza?
WYBIERZ ĆWICZENIE 
KRÓTKA HISTORIA MEDIÓW MEDIA WCZORAJ, DZIŚ I JUTRO RZAD I PRASA TAK SAMO CZY INACZEJ? MÓJ TYGODNIOWY PLAN MEDIALNY REKLAMA I TY UWAŻAJMY NA REKLAMY! JAK NAS UWODZĄ REKLAMY? KRYTYCZNIE PRZED TELEWIZOREM
|
Rozwiąż nasz quiz |
Na podstawie informacji zawartych w materiale „Krótka historia mediów” narysuj komiks lub sporządź ilustrowaną oś czasu, na której przedstawisz kilka najważniejszych twoim zdaniem wydarzeń z historii mediów.
Zwróć uwagę, że media masowe są relatywnie młode: początki prasy periodycznej sięgają XVII wieku („Relation” drukowana w Strasburgu i pierwszy dziennik wydawany w Lipsku), ale znaczenia nabrały one dopiero w wieku XIX. Pierwsze regularne programy radiowe nadawane są od 1920 roku, a telewizyjne od 1936 roku (w Polsce od 1953 roku). Początki internetu sięgają wprawdzie końca lat 60., ale jako środek komunikacji masowej zaczął być wykorzystywany dopiero w latach 90. XX wieku!
Do pobrania plik w formacie PDF 
Podzielcie się w klasie na cztery grupy oznaczone literami „P, „R”, „T”, „I”. Waszym zadaniem będzie poznanie historii poszczególnych mediów („P” - prasa, „R” - radio, „T” - telewizja, „I” – Internet) oraz zaprezentowanie wyników swojej pracy na forum klasy. Odliczcie od 1 do 4, następnie usiądźcie w odpowiednich zespołach (jedynki razem, dwójki razem itd.).
W grupach wyłońcie spośród siebie:
- koordynatora, który będzie organizował pracę grupy,
- sekretarza, który będzie notował spostrzeżenia i wnioski,
- sprawozdawcę , który omówi wynik pracy grupy na forum klasy,
- „czasomierza”, czyli osobę pilnującą tempa pracy,
- plastyka, który przedstawi efekty pracy na plakacie.
Przeczytajcie materiały pomocnicze:
oraz zapoznajcie się z zagadnieniami do pracy w grupach (po pobrania w formacie PDF).
Podkreślcie jednym kolorem w tekstach pomocniczych najważniejsze informacje, a drugim te fragmenty, które pozwolą wam rozwinąć podane w ich zestawie zagadnienia problemowe.
Następnie wypiszcie w punktach na jednej kartce kilka najbardziej istotnych informacji, a na drugiej 3-4 pytania i problemy, które chcecie zasygnalizować reszcie klasy – możecie na tym etapie prosić o pomoc i radę nauczyciela. Przenieście wszystkie informacje na plakat i przygotujcie krótką wypowiedź uwzględniającą zagadnienia zawarte w materiale pomocniczym. Powieście swoje plakaty w widocznym miejscu, a sprawozdawcy niech przedstawią wyniki waszej pracy (pozostali uczniowie mogą robić krótkie notatki z wypowiedzi przedstawicieli innych zespołów).
Uwaga: Jeśli podczas lekcji macie dostęp do internetu, możecie tam poszukać dodatkowych informacji.
Do pobrania zadanie w formacie PDF
Jeden z amerykańskich polityków powiedział kiedyś, że gdyby miał do wyboru silny rząd lub wolną prasę, wybrałby to drugie. Czy zgadzasz się z jego opinią, że dla dobrego funkcjonowania państwa ważniejsza jest wolność prasy niż silna władza? Uzasadnij swoją odpowiedź, pamiętając, że na szczęście w praktyce jedno nie wyklucza drugiego.
Podzielcie się na 4-5 grup. Waszym zadaniem będzie opisanie jakiegoś wydarzenia z życia szkoły (na przykład uroczystości rozpoczęcia roku szkolnego, zabawy szkolnej) z punktu widzenia różnych jego uczestników: uczniów, dyrekcji, nauczycieli, woźnej oraz rodziców.
Możecie tworzyć nieco przerysowane opisy sytuacji uwzględniające poglądy i stanowisko osób, w których rolę się wcieliliście.
Gdy opisy będą gotowe, odczytajcie je, a słuchacze niech spróbują odgadnąć, czyja wersja została właśnie zaprezentowana. Skąd biorą się różnice w sprawozdaniu? Zwróćcie uwagę, że wynikają one przede wszystkim z odmiennych punktów widzenia: innych potrzeb, celów i wartości. Na zakończenie spróbujcie wspólnie napisać na tablicy taką relację z opisywanego zdarzenia, która zawierałaby wyłącznie suche fakty.
Jak ty sam korzystasz z różnych mediów? Wypełnij tabelę „Mój tygodniowy plan medialny” (zob. materiały pomocnicze), przypominając sobie poprzedni tydzień lub - jeszcze lepiej - na bieżąco śledząc swoje decyzje i zachowania w ciągu najbliższych kilku dni.
A teraz zastanów się, czy jesteś zadowolony z takiego sposobu korzystania ze środków masowego przekazu? Co mógłbyś w nim zmienić? Zanim przystąpisz do opracowania nowej wersji swojego „planu medialnego”, odpowiedz na poniższe pytania:
- Czy ten zestaw mediów i przekazów wydaje ci się optymalny? A może czegoś jest za dużo, a czegoś za mało?
- Które programy, audycje i teksty spełniają twoje oczekiwania, a które nie całkiem? Uzasadnij odpowiedź.
- Czy chciałbyś wprowadzić jakieś zmiany? Czego nowego mógłbyś spróbować? Kogo możesz poprosić o radę w tym zakresie?
Jeśli odpowiadając na pytanie „Dlaczego?” używasz określeń w rodzaju „bo inni to robią”, „bo jest włączone”, „właściwie nie wiem, po co to oglądam” czy „dla zabicia czasu”, to wszystko wskazuje na to, że twoje wybory dotyczące korzystania z mediów nie były dotąd racjonalne. Może właśnie przyszedł ten czas, by biernego i nieświadomego odbiorcy stać się odbiorcą podejmującym świadome i optymalne decyzje? Zachęcamy do podjęcia takiej próby! Spróbuj teraz opracować swój „plan medialny” na najbliższy tydzień w sposób naprawdę przemyślany. Oto kilka wskazówek.
- Zastanów się najpierw, czego przede szukasz w różnych mediach: informacji, edukacji, rozrywki, czegoś dla zabicia czasu? Ustal sam ze sobą, jakie są twoje priorytety na najbliższy tydzień i ile łącznie czasu chcesz przeznaczyć na korzystanie z mediów. Które ze swoich zainteresowań chciałbyś rozwinąć, korzystając z mediów? Przypomnij sobie też swoje szkolne zobowiązania - może masz jakieś zadania domowe, w odrobieniu których pomogą ci media?
- Zajrzyj do programu telewizyjnego i radiowego na najbliższy tydzień. Podkreśl kilka audycji, które wydają ci się najbardziej interesujące.
- Przypomnij sobie, do jakich gazet i czasopism warto sięgnąć, żeby dowiedzieć się o świecie czegoś nowego. Jakie były twoje wcześniejsze dobre doświadczenia? Jakie nowe źródła możesz sprawdzić?
- Zastanów się, które ze stron internetowych najbardziej cię rozczarowały, a które można uznać za wartościowe i wiarygodne. Informacje z jakich dziedzin będą dla ciebie szczególnie ważne w nadchodzącym tygodniu? Gdzie możesz je znaleźć?
- Skonsultuj się z kolegami, rodzicami, nauczycielami i innymi osobami, które traktujesz jako ekspertów w tej sprawie. Może oni polecą ci jakieś programy, audycje, gazety lub internetowe serwisy?
- Pamiętaj o zasadzie: Wybieraj! Sprawdzaj! Myśl!
A teraz sporządź plan na najbliższy tydzień, wypełniając ponownie tabelę 1 - ostatnią kolumnę będziesz mógł uzupełnić, dopiero gdy obejrzysz, wysłuchasz lub przeczytasz wybrane pozycje. Jeśli chcesz jeszcze bardziej precyzyjnie zaplanować swój „medialny tydzień” rozpisz go na poszczególne dni (jak w tabeli 2).
Do pobrania zadanie w formacie PDF
A czy wy sami łatwo ulegacie reklamom? Żeby to ocenić, odpowiedz na poniższe pytania.
Napisz krótkie wypracowanie pt. „Jak nas uwodzą reklamy?”. Posłuż się zgromadzonymi przez siebie materiałami, np. pochodzącymi z bloga programu Włącz się!
- Czy lubisz reklamy telewizyjne?
- Ile reklam oglądasz średnio w ciągu każdego dnia?
- Czy zdarza ci się kupować (lub namawiać rodziców, by to zrobili) jakieś produkty pod wpływem telewizyjnej reklamy? Jak często? Jakie to były rzeczy?
- Czy zdarzyło ci się marzyć o tym, by kupić produkty reklamowane w telewizji? Jakie?
- Co myślisz najczęściej, gdy oglądasz reklamę adresowaną do ludzi w twoim wieku? (możesz wybrać więcej niż jedną odpowiedź)
a) muszę to kupić!
b) dobrze by było to kiedyś mieć
c) to musi być naprawdę świetna rzecz
d) ale fajna reklama!
e) kiedy skończą się te reklamy?
f) znowu próbują mi coś wcisnąć
g) znowu coś, na co mnie nie stać
h) ciekawe, o ile ta reklama podrożyła cenę produktu
Oceń w skali 1 (wcale) - 10 (wyłącznie): w jakim stopniu, kupując coś, kierujesz się reklamą?
Podsumujcie wasze wyniki i wyciągnijcie z nich wnioski na temat wpływu, jaki reklama wywiera na świadomość młodych ludzi i podejmowane przez nich decyzje.
Szczególnie ważne jest odróżnianie opinii od faktów wówczas, gdy intencją nadawcy jest perswazja. Przyjrzyjcie się przyniesionym na lekcję tekstom reklam i jednym kolorem (na przykład zielonym) zaznaczcie te fragmenty, które zawierają obiektywne informacje, a innym (najlepiej czerwonym) te, które zawierają elementy perswazyjne, czyli oceny i opinie. Możecie także przeanalizować zamieszczoną poniżej reklamę.
 |
Czy wszyscy tak samo zakwalifikowaliście poszczególne fragmenty? Niektóre określenia przez jednych z was mogły być uznane za informacje, a przez innych raczej za przekazy perswazyjne (np. „Samochód X to komfort i bezpieczeństwo“). Nie ma w tym nic dziwnego - obiektywna ocena wymagałaby szczegółowej wiedzy o tym, czy - na tle innych marek - samochód X zużywa niewiele paliwa, ma duże przyspieszenie, wygodne fotele, pojemny bagażnik, łatwo go prowadzić, jest odporny na wstrząsy. Często też to, co na pierwszy rzut oka wydaje się stwierdzeniem faktu, ma charakter ukrytej opinii, jak w reklamie telefonu komórkowego: „Bezwzględnie najszybszy (stwierdza nauka). Łączy błyskawicznie“.
Co sądzicie o obecności reklam w mediach? Jak powszechnie wiadomo, ich zadaniem jest nie tylko informować, ale przede wszystkim zachęcać potencjalnych klientów do nabycia danego towaru (spodni lub batonika) albo usługi (wycieczka zagraniczna, korzystanie z sieci telefonicznej, usługi bankowe itp.). Aby to osiągnąć, twórcy reklam posługują się wieloma technikami, żeby nie powiedzieć - trickami. Przeczytajcie tekst „Bądź uważny!” i wypełnijcie kwestionariusz - pomoże wam w krytycznym i świadomym odbiorze reklam.
Możecie też posłużyć się zgromadzonymi przez siebie materiałami, np. pochodzącymi z bloga programu „Włącz się!”.
 |
- Jakiego produktu dotyczy to ogłoszenie?
- Jakie są główne cele tej reklamy?
- zwiększenie sprzedaży produktu (niemal zawsze),
- poprawa lub zmiana wizerunku produktu lub firmy,
- dotarcie do nowej grupy odbiorców,
- poinformowanie o nowym produkcie, promocji itp.
- Do kogo przede wszystkim jest skierowana?
- do wszystkich odbiorców,
- do nastolatków,
- do kobiet w określonym wieku (w jakim?),
- do mężczyzn w określonym wieku (w jakim?),
- do rodziców małych dzieci,
- do biznesmenów,
- do przyszłych emerytów itp.
- Jakich technik perswazji użyto w tym ogłoszeniu?
- odwoływanie się do stereotypu "zwykli ludzie" (w domyśle - tacy jak ty),
- nawiązywanie do tradycji,
- podkreślanie, że coś jest zgodne z naturą itp.,
- rodzina, dzieci, ciepło domowego ogniska,
- podkreślanie, że produktu może zabraknąć,
- przygoda, dobra zabawa, odlot,
- uczucia, porozumienie dusz, moda.
- Które ze stwierdzeń zawartych w reklamie można uznać za informacje? Czy są one prawdziwe?
- Jakich użytecznych informacji brakuje?
- W jaki sposób zaprezentowano produkt, by zwiększyć jego atrakcyjność?
- Jak należałoby zmodyfikować reklamę, by lepiej informowała o produkcie?
KRYTYCZNIE PRZED TELEWIZOREM...
Media – choć z natury muszą być selektywne, a często bywają także stronnicze – pozostają niezwykle ważnym źródłem informacji. Niedobrze jednak, gdy ktoś sądzi, że telewizyjni, gazetowi czy internetowi komentatorzy będą myśleć za niego – wręcz przeciwnie, ich opinie powinny zachęcić każdego do samodzielnego przemyślenia danej kwestii i pomóc w zajęciu własnego stanowiska.
Przeczytaj poniższy tekst i zastanów się, co powinnieneś/powinnaś jeszcze zrobić, by stać się świadomym odbiorcą mediów.
ABY MYŚLEĆ KRYTYCZNIE PRZED TELEWIZOREM:
1. Stawiaj pytania
Jak program ma się do twojej wiedzy i oczekiwań? Co twórcy programu sądzą o tobie i co chcą ci przekazać? Czy to, co ma śmieszyć, śmieszy?
2. Rozpoznawaj stronniczość
Ktoś przekonuje cię, że masło jest lepsze od margaryny (albo odwrotnie). Skąd to wiadomo? Co chcą osiągnąć ci, którzy nam to przekazują?
3. Sprawdzaj kontekst
Kto, do kogo i w jakiej sytuacji mówi? Gdzie zdarzenie się odbywa? Kiedy?
4. Poszukuj innych punktów widzenia i źródeł informacji
Gdzie można sprawdzić podaną informację? Jak okrutną scenę widzi małe dziecko? Czy dowcip śmieszy także ludzi otyłych?
… I W SIECI
- nie wierz we wszystko, co zobaczysz (internet zniesie każdą bzdurę);
- porównuj różne źródła (inne strony, serwisy; zajrzyj do książek i gazet);
- korzystaj z wiarygodnych stron (polecanych, prowadzonych przez rzetelne instytucje);
- prześwietlaj autorów (kim są, dla kogo pracują, dlaczego to piszą);
- nie kopiuj niczego bez podania źródła (inaczej popełniasz plagiat);
- zanim sam/sama umieścisz w sieci zdjęcie lub inny prywatny materiał, dobrze to przemyśl (może zostać skopiowany i źle wykorzystany);
- zgłaszaj błędy i nadużycia (jeśli nie ty, to kto?).
Kategoria lekcji: